Toen in Zuid-Afrika in 1994 de apartheid werd afgeschaft, kregen alle bevolkingsgroepen gelijke rechten. Er ontstond een multiculturele samenleving, waar ook radicale witte Afrikaners deel van uitmaken. Hoe het hen nu vergaat is te zien in de Frontlinie-aflevering ‘Orania’. Bram Vermeulen: ‘Ik zag daar dat die separatisten, de mensen die echt geloven dat witte en zwarte mensen niet in hetzelfde land moeten wonen, hun ideeën uitdragen in een nieuw jasje. Het zijn bloggers en lobbyisten geworden. Jarenlang leidden ze een marginaal bestaan, maar de laatste tijd hebben ze de warme belangstelling van rechts-radicale media en politieke partijen, zoals het Amerikaanse Fox News, de conservatieve talkshowhost Tucker Carlson, Vlaams Belang en Forum voor Democratie. Zij vinden dat in de marginalisatie van de Afrikaners een waarschuwing huist van wat er met witte Europeanen zal gebeuren: het verliezen van macht, taal, cultuur en veiligheid, en het overgeleverd zijn aan de multiculturele samenleving.’
Een opvallende sleutelfiguur onder deze bondgenoten is Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV). Hij schreef een boek over Zuid-Afrika, getiteld Minderheid in eigen land (2015). Vermeulen: ‘Hij onderhoudt nauwe banden met de types die we daar opzoeken, zoals de rechts-radicale blogger Willem Petzer en een lobbygroep voor witte Afrikaners genaamd Afriforum. Deze groepen merken zelf ook dat er steeds meer steun voor hen komt. Hierdoor komen de broze verhoudingen in Zuid-Afrika nog verder onder druk te staan.’
Vermeulen bezoekt ook het dorp Orania, dat is gesticht om ‘de Afrikaner-identiteit te bewaren en de taal en cultuur in leven te houden’ en waar alleen witte mensen wonen. Vertegenwoordigers van dat dorp reizen jaarlijks naar Den Haag om banden aan te halen en hebben daar gesproken met Bosma en vertegenwoordigers van Forum voor Democratie, maar ook met Pieter Omtzigt.
In Frontlinie is te zien wie deze activisten zijn en hoe ze denken. Vermeulen kan er kort over zijn: ‘Dat is gewoon onversneden racisme. Ze bedienen zich van veel desinformatie en complottheorieën, dus je moet goed opletten tijdens interviews. Ik wil vooral begrijpen waarom deze mensen zo denken. Wat ze bindt is de angst om te verdwijnen. Die angst bestaat in Europa ook. Maar Zuid-Afrika laat ook heel goed zien hoe overdreven de paranoia is: Afrikaners verkopen nog steeds de meeste muziek, de meeste boeken, zijn de meest welvarende bevolkingsgroep. Zij verloren in 1994 politieke macht, maar zijn niet de grootste slachtoffers van het geweld en de blijvende armoede. De wond van apartheid bloedt nog, en daar zitten rechts-radicale partijen in Europa nu in te roeren voor eigen gewin.’
Zo laat Frontlinie ook zien wat gevaarlijke denkbeelden voor gevolgen kunnen hebben. ‘Rechts-radicalen waarschuwen voor de multiculturele samenleving, maar de geschiedenis van Zuid-Afrika laat juist zien waar witte paranoia toe kan leiden,’ zegt Vermeulen. ‘Apartheid was ook maar een theorie, die wel praktijk werd.’