Eyes on the Prize III: Meeslepende docu met strijdbare verhalen van de zwarte gemeenschap

‘Iedereen die iets wilde betekenen voor de buurt, gaven we iets te doen. De gemeenschap kwam bij elkaar, samen stonden we sterk.’ Aan het woord is een van de initiatiefnemers van Banana Kelly, een grassrootswooncoöperatie in de New Yorkse wijk The Bronx. Hij vertelt het bijzondere verhaal van de totstandkoming ervan. 

Begin jaren zeventig woeden er constant branden in The Bronx, een buurt waar voornamelijk zwarte en latinogemeenschappen wonen. De wijk wordt al jaren verwaarloosd door de overheid, de panden zijn slecht onderhouden. Later worden de branden intentioneel aangestoken door huisjesmelkers voor verzekeringsgeld. The Bronx lijkt wel een oorlogsgebied, en bewoners zien hun buren vertrekken. Maar, zo weten de grondleggers van Banana Kelly; de problemen die je hier hebt – racisme, armoede, uitsluiting – die ga je ergens anders ook ervaren; we moeten onze buurt weer van ons maken. Dus bedenken ze: sweat equity. We pakken de panden die er nog zijn, bouwen ze op met de buurt, en iedereen die meehelpt, die zweet, krijgt een appartement. Banana Kelly is een hechte gemeenschap, en bestaat nog steeds.

De docuserie Eyes on the Prize III: We Who Believe in Freedom Cannot Rest 1977-2015, uitgebracht tijdens Black History Month en een vervolg op Eyes on the Prize I en II, staat bol van dit soort schrijnende, maar strijdbare en trotse verhalen. Verhalen over de uitdagingen van de zwarte gemeenschap na de civil rights movement van de jaren zestig. Verhalen over institutioneel racisme, over structurele uitsluiting en over hoe groepen mensen de barricades opgingen om het dan maar zélf op te lossen. Prachtig en meeslepend verteld in zes afleveringen, vanuit de sleutelfiguren van die bewegingen.

De reeks gaat in op racisme en onrecht binnen het rechtssysteem, en, natuurlijk, op het ontstaan van Black Lives Matter. Maar het belicht ook de minder bekende verhalen. Bijvoorbeeld over hoe zwarte gay mannen compleet werden genegeerd door instituties tijdens de aids-epidemie – het was een zwarte moslima die eigenhandig de informatievoorziening op gang bracht. Of over hoe de zwarte gemeenschap altijd aan het kortste eind trekt als het gaat om een veilige leefomgeving. Troep met kankerverwekkende stoffen in een klein, zwart dorpje dumpen? Prima, dacht de Amerikaanse overheid. En weer zijn het onvermoeibare groepjes mensen die in opstand komen om hun recht op te eisen. Maar ook: de teleurstelling die de Afro-Amerikaanse gemeenschap heeft ervaren tijdens het presidentschap Barack Obama, de eerste zwarte Amerikaanse president, die na de moord op Trayvon Martin volgens hen te weinig stappen ondernam om etnisch profileren, en de soms dodelijke gevolgen ervan, tegen te gaan.

Een fraai, indrukwekkend en allesomvattend archief, en elke aflevering gemaakt door een gerenommeerde zwarte regisseur (vier van de zes zijn vrouw). De strijd tegen uitsluiting gaat door, herinnert de reeks ons, en die boodschap is sinds het aantreden van Donald Trump weer griezelig relevant geworden. Zoals de titel van de eerste aflevering treffend verwoordt: ‘America, Don’t Look Away.