In 'I Am the River, the River is Me' ga je op reis over een rivier met mensenrechten

Als een bedrijf een rechtspersoon kan zijn, waarom dan niet een rivier? De Whanganui in Nieuw-Zeeland is sinds 2017 de eerste rivier ter wereld met dezelfde rechten als een mens. Tijdens de documentaire I Am the River, the River is Me worden regisseur Petr Lom en producent Corinne van Egeraat uitgenodigd door Maori-riviervoogd Ned Tapa, die volgens het Nieuw-Zeelands recht optreedt als woordvoerder voor de Whanganui, om samen met onder anderen een Australische First Nation-leider en zijn dochter in vijf dagen per kano de rivier af te varen. Begeleid door meditatieve natuurgeluiden en de sfeervolle muziek van Maori-componist en instrumentalist Puoro Jerome volgen we het gezelschap stroomafwaarts langs de geschiedenis en de cultuur van de Maori en hun inheemse Australische tegenhangers.

Al vroeg in de film maken we naast Ned en de andere medereizigers ook kennis met de filmcrew. Het was een bewuste keuze om de geluids- en cameramensen in beeld te brengen, zegt Petr Lom in een videogesprek. ‘Het komt voort uit het idee dat we letterlijk en figuurlijk in hetzelfde – fragiele – schuitje zitten op deze planeet.’ Corinne van Egeraat: ‘Een van de dingen die we als filmmakers hebben geleerd is hoe we de volgende stap konden zetten in het denken over inclusiviteit. We wilden hiermee laten zien dat er geen hiërarchieën zijn tussen de makers en het onderwerp, om zo van onze westerse manier van denken die altijd is gebaseerd op verdeeldheid en uitsluiting weg te blijven.’ Lom: ‘Ned verzet zich hier op radicale wijze tegen door zo uitnodigend te zijn naar iedereen. Het is de rivier die iedereen tot zich roept, zegt hij er zelf over.’

Deze grondhouding van de Maori komt duidelijk naar voren in de film als het gezelschap tijdens een pauze op de oever bezoek krijgt van een groep westerse toeristen en Ned iedereen met belangstelling en aandacht ontvangt. Lom: ‘Als dramaturg dacht ik, jeetje, als de kijkers ineens allemaal mensen zien van wie ze niet weten wie ze zijn dan raken ze in de war.’ Van Egeraat: ‘Petr en ik keken elkaar aan en dachten: shit, daar gaat onze hele avond die we gepland hadden voor interviews.’ Het leverde uiteindelijk een van de meest levendige en invoelbare scènes van de film op. Ned leert de toeristen het Maori-introductieritueel, waarbij je je voorstelt aan de hand van de rivier waarmee – of moeten we zeggen met wie – je een band hebt, en de voorheen giechelende en ineens bloedserieuze jonge mensen noemen na hun naam de Duitse, Finse of Franse rivieren waaraan ze opgroeiden. Het besef dringt door bij het rond het kampvuur verzamelde publiek, een daarmee bij de kijker: ook ik ben mijn rivier en die rivier is mij; ik heb de plicht die te beschermen.