In het essay ‘Bruiklener’, waarmee Falun Ellie Koos (1992) in 2022 de Joost Zwagerman Essayprijs won, schrijft hen over opgroeien in armoede, het belang van een thuis en wat het betekent om een eerstegeneratiestudent te zijn. ‘Ze dragen het milieu waarin ze zijn opgegroeid altijd met zich mee, ook als ze na hun studie gaan werken; het arbeidsethos van hun ouders, maar ook wantrouwen ten opzichte van instanties en leidinggevenden en de neiging zichzelf weg te cijferen.’ Nu is er Rouwdouwers (Atlas Contact), Koos’ rauwe en vertederende debuutroman waarin de thematiek uit ‘Bruiklener’ schrijnend weergalmt.
Het boek draait hoofdzakelijk om de jonge, ontgoochelde kunststudent Ada. Samen met haar twee jaar jongere broer Broos groeide ze op in het caravanpark van hun vader, een door het leven getekende hovenier die ‘zichzelf waterpas trok’ en zijn kinderen ‘onverdrinkbaar’ poogde te maken door ze elkaar te laten onderduwen in een nabijgelegen plas. Zijn religieuze wantrouwen tegen de wereld heeft zijn sporen nagelaten bij Ada, die geen contact meer heeft met haar vader en broer. ‘Wij geloofden natuurlijk helemaal nergens in, behalve in onze eigen weerbarstigheid: je moest het zelf rooien, niemand zou je komen verlossen.’
En dus vertrekt Ada op een dag abrupt naar Galicië, waar ze als houthakker inwoont bij een Spaanse man die ze niet verstaat en zijn twee honden. In Spanje, ver van haar verleden en de studentenwereld waarin ze zich niet thuis voelt, kan ze zijn wie ze wil: stil en onbuigzaam als een boom. Maar hoe langer ze van huis is, hoe meer haar broer en hun gedeelde geschiedenis zich aan haar opdringen.
‘Ik ben nooit goed geweest in het pitchen van mijn werk, misschien ben ik zelfs wat onwillig: de flaptekst van Rouwdouwers staat niet op de achterflap, maar aan de binnenkant van het boek,’ schreef Koos vorige maand in een inleiding bij een online voorpublicatie van haar boek op de website van het International Literature Festival Utrecht. Zonde en onnodig, deze aarzeling, want Rouwdouwers is zo’n debuut dat maar af en toe voorbijkomt: een roman die je langzaam kopje onder sleurt, naar adem laat happen en je, uiteindelijk, terug op de kade smijt: gehavend, maar dankbaar dat je leeft.
Op zondag 29 september is Koos te gast bij VPRO Boeken, waar ook Stefan Hertmans aanschuift. Van zijn hand verschijnt komende week Dius, een roman over kunst, liefde, kwetsbaarheid en de levensveranderende vriendschap tussen student Dius en zijn docent Anton.