Maar liefst 31 personages bevolken de nieuwste roman van Bert Natter (1968) die deze week verschijnt. ‘Al jaren een favoriet van pers en boekhandel, maar met Aan het einde van de oorlog gaat hij het grote publiek bereiken,’ blikte uitgever Jasper Henderson van Thomas Rap onlangs in de Volkskrant vooruit. ‘Inhoud, vorm, omvang, inzet: alles wijst daarop.’
Gaat u er dan ook gerust even voor zitten om de 640 pagina’s van deze roman op u te laten inwerken. In Aan het einde van de oorlog draait het (onder vele anderen) om de 40-jarige Karl Zehlendorf, SS-Obersturmführer en gedroomd concertpianist, woonachtig in een Duitse villawijk, gelegen pal naast een concentratiekamp. In de woorden van zijn echtgenote Christine: ‘Het is hier best mooi als je niet gedwongen bent er te wonen. Idyllisch zolang je niet naar de overkant kijkt, waar het kamp achter de grauwe muur ligt.’ Zelf verwoordt Karl het liever zo: ‘Het concentratiekamp behoort vooralsnog tot de realiteit van het Duitse volk, zonnestraaltje.’
Vooralsnog inderdaad. Want, zo weten ook de gevangenen in het kamp, het einde van de oorlog is nabij. Karl, meent hij zelf, heeft zijn sporen verdiend. ‘In het oosten heeft hij opbouwend werk gedaan: efficiënte gaskamers laten installeren, het verbrandingsproces verbeterd, de hele logistiek gestroomlijnd, aantallen gehaald.’ Maar, met de vijand in aantocht, is het voor hem en zijn collega’s zaak om orde op zaken te stellen. Archieven moeten worden vernietigd, sporen uitgewist, gebouwen opgeblazen, hachjes gered. Dan raakt plots Karls elfjarige zoon Ernst vermist. De jongen is voor het laatst gezien in de buurt van het kamp, aan de oever van een diep meer waar hij met zijn broer Reinhart aan het vissen was. Terwijl de geallieerden in de verte hun komst aankondigen, besluit Karl hem te gaan zoeken.
Natter deelde zijn ambitieuze en (omvang)rijke roman op in korte scènes, steeds ingeleid door de naam van het personage door wiens ogen we de gebeurtenissen bezien en de plaats van handeling. Zo volgen we gevangene ‘Lucienne in de trein’, luitenant ‘Karl in de feestzaal van de kommandantur’ en echtgenote ‘Christine bij de kapper in het stadje’. Als lezer is het aanvankelijk geregeld teruggrijpen naar de plattegrond en lijst met personages aan het begin van het boek. Maar, eenmaal bekend met Natters uiterst fraai tot leven gewekt, veelomvattend ensemble, dat ons nog maar eens herinnert aan de ontstellende aard van de oorlog, is er geen ontkomen meer aan. Het grote publiek is Natter gegund. Vanmiddag schuift hij aan bij VPRO Boeken. Ook te gast is Harriët Duurvoort, met De dochter.