De Nederlandse fotograaf achter iconische Hollywood filmstills

‘Courtesy of Jaap Buitendijk’. Onder menig foto van wereldberoemde acteurs in actie lees je die vier woorden in de bronvermelding. In de tekstjes onder de eerste foto van Margot Robbie als Barbie bijvoorbeeld – zittend in haar zuurstokroze Chevrolet, breed glimlachend – die zich als een olievlek over het wereldwijde web verspreidde. Of neem de first look-foto van Timothée Chalamet als snoeptovenaar Willy Wonka, die de populaire Amerikaanse acteur via zijn socialemediakanalen wereldkundig maakte: ook van de hand van Buitendijk.

Al ruim 25 jaar behoort Jaap Buitendijk (1970) tot de meestgevraagde setfotografen ter wereld. Hij werkte op de sets van grootheden als Martin Scorsese (Hugo), Steven Spielberg (Bridge of Spies) en Oliver Stone (Alexander), waar hij foto’s maakte van – en soms ook bevriend raakte met – Hollywoods bekendste acteurs. Zijn taak is om zogeheten film stills te maken, foto’s van de actie die zich afspeelt voor de camera, die later als promotiemateriaal gebruikt kunnen worden. Herinnert u zich nog die iconische poster van Gladiator (2000) met Russell Crowe? Of het prachtig simpele affiche van 12 Years a Slave (2013) met daarop een rennende Chiwetel Ejiofor? Setfoto’s van Buitendijk vormden de basis van die onvergetelijke plaatjes.

Maar vaak genoeg schiet Buitendijk ook beelden van achter de schermen, van momenten dat de filmmaker instructies geeft aan de acteurs bijvoorbeeld. Barbie-regisseur Greta Gerwig en haar cast, gestoken in roze jumpsuits, is bijvoorbeeld ook zo’n beeld geschoten door Buitendijk dat veel van het internet zag. Of ziedaar hoe Brad Pitt uitleg krijgt van regisseur Marc Forster op de set van World War Z (2013).

Buitendijk werkte in totaal drie keer met Pitt, naast World War Z, ook bij de opnames van The Big Short (2015) en het bovengenoemde 12 Years a Slave. Pitt zei ooit tegen Buitendijk dat hij op de set rondloopt als een soort ‘doorgewinterde oorlogsfotograaf’. Dicht op de actie dus, op zoek naar dat ene moment om het beste shot te maken. Maar wat belangrijk is voor fotografen van film stills is om ‘goed op te passen dat je niet te veel de boel onderbreekt of in de weg staat’, vertelt Buitendijk tijdens een uitzending van televisieprogramma Beau in 2023. ‘Je bent de enige persoon op de filmset die niet direct bijdraagt aan datgene waar iedereen ervoor is. Je moet ogen in je achterhoofd hebben. Waar is nu de camera? Waar kan ik wel en waar kan ik niet gaan staan?’

Buitendijk groeide op in Nederland, waar hij tot zijn twintigste woonde. In 1990 verhuisde hij naar Groot-Brittannië. Hij studeerde er aan de kunstacademie in Newport in Wales en verhuisde uiteindelijk naar Schotland, waar hij tegenwoordig ook zijn studio heeft. In de nieuwe aflevering van VPRO Cinema extra gaat filmjournalist en presentator Noa Johannes op bezoek bij Buitendijk, en spreekt ze hem over zijn leven en werk.