Tien sektepodcasts om van in de ban te raken

Jeff was een avonturier, iemand die het liefst buiten was en droomde over zijn eigen poolexpeditie. Totdat hij in de klauwen viel van Paul Waugh, een inspirerende goeroe die beloofde dat deelname aan de programma’s van zijn zelfhulpclub Lighthouse al Jeffs dromen waar zou maken. Vanaf dat moment zat Jeff tien uur per dag achter zijn laptop om naar de ellenlange sessies van Waugh te luisteren. In de fascinerende podcast A Very British Cult hoor je diverse ex-slachtoffers en hun familieleden vertellen hoe Lighthouse hun leven verwoestte.

In 2019 arresteerde de Amerikaanse politie Keith Raniere op verdenking van onder meer mensenhandel voor seksuele doeleinden en dwangarbeid. In de maanden daarvoor waren steeds meer details naar buiten gekomen over de sekte NXIVM die hij al jaren leidde, 'een organisatie voor persoonlijke groei'. 

Ook de bekende Hollywoodactrice Allison Mack (Smallville) bleek een grote rol in de sekte te spelen. Zij rekruteerde jonge vrouwen om ze al hun geld af te troggelen en uiteindelijk als seksslavin voor Raniere te laten fungeren. De Canadese Sarah Edmundson was ook jarenlang onderdeel van NXIVM. Ze besloot er pas uit te stappen toen ze gebrandmerkt werd op haar onderbuik met de initialen van de leider.

Edmundson is een jeugdvriendin van de journalist Josh Bloch, die besloot een vijfdelige serie van onderzoeksjournalistiekprogramma Uncover over de zaak te maken. Het verhaal is gruwelijk, maar allemaal echt gebeurd.

Anna Young werd op haar 75ste gearresteerd nadat haar eigen dochter haar had aangegeven bij de politie. Anna opereerde jarenlang in Gods naam. Ze stichtte haar eigen religieuze sekte waar zij en niemand anders de heilige lakens uitdeelde. Haar volgelingen waren veelal verschoppelingen die nergens anders terecht konden: alleenstaande moeders, ex-gevangenen, verslaafden. Bij The House of Prayer was iedereen welkom, mits je bereid was je te voegen naar de regels van Moeder Anna. 

Nu, decennia later, blikken voormalige bewoners terug op hun tijd op deze boerderij, waar vreselijke dingen gebeurden. Volgelingen verrichten slavenarbeid en sliepen vaak maar twee uur per nacht, kinderen werden van hun moeders gescheiden en stelselmatig mishandeld.

Anna zelf zit door toedoen van haar dochter Joy nu een straf uit. Deze Joy vertelt zelf waarom ze niet anders kon dan haar moeder verraden. 

De 73-jarige kungfuleraar René L. werd door de rechter veroordeeld tot 30 maanden gevangenisstraf voor mishandeling en bedreiging. Maar die droge termen dekken lang niet de lading van wat hij op zijn geweten heeft. Hij leidde jarenlang een sekte, waarin hij zijn volgelingen stelselmatig vernederde en aftuigde. De vrouwelijke leden werden ook seksueel misbruikt.

Volkskrantjournalisten Anneke Stoffelen en Simone Eleveld wonnen het vertrouwen van vijf voormalige leden van de kungfugroep die L. jarenlang leidde. Hun podcast Een soort god voegt veel toe aan de pijnlijke en soms sensationele nieuwsberichten over de zaak. De slachtoffers beschrijven hoe ze eerst werden gepaaid en later gekleineerd. De kungfu’ers waren niet per se kwetsbare types. René trof zijn leerlingen op een keerpunt in hun leven en wist precies hoe hij ze in kon palmen.

In de vijf eerste afleveringen van Een soort god vertellen de voormalige sekteleden zelf hun verhaal. Maar in een bonusaflevering komt ook René zelf aan het woord, in een bloedstollende scène.

Natuurlijk zouden we nooit ten prooi vallen aan een enge sekte. We zijn toch kritische en zelfstandige wezens? Dat zou je zeggen, maar Isa Medina en Amanda Montell bewijzen in hun podcast dat ook moderne liefhebberijen als veganisme, huidverzorging, fast fashion en true crime behoorlijk sektarische trekjes hebben. Isa is comedian en Amanda is een taalkundige die een boek schreef over sektes, Cultish.

Dat bracht ze op het idee om fenomenen uit de populaire cultuur tegen het licht te houden en te beoordelen op kenmerken die we ook kennen uit sektes, zoals een charismatische leider, de belofte van verlichting en het gebruik van rituelen. Je moet even doorspoelen bij de flauwe geluidseffecten en de vele advertenties, maar deze podcast kent verhelderende gesprekken van twee slimme millennials die onze cultuur op humoristische wijze een spiegel voorhouden.

The Sunshine Place is een sterke podcast over Synanon, een afkickkliniek die zich ontpopte tot sekte. We schrijven 1958 en heroïne is bezig aan een gestage opmars. Een zekere Chuck Dederich, zelf met behulp van de AA afgekickt van de drank, bedenkt dat er niks vergelijkbaars is voor drugsverslaafden. Hij gelooft dat hij als ex-verslaafde weet hoe hij mensen van de drugs af kan krijgen. En omdat er in die tijd hoegenaamd geen andere afkickklinieken bestonden, weten junks van heinde en verre hem te vinden.

Maar niet alleen junks, ook andere dolende zielen vinden onderdak bij de charismatische Chuck en zijn almaar uitdijende familie van ex-criminelen en verslaafden. In dit sociale paradijs was iedereen welkom. Bijzonder voor die tijd: er werd geen onderscheid gemaakt op kleur, sterker nog, witte Chuck trouwde zelfs met zwarte Betty.

De makers van The Sunshine Place hebben heel wat getuigen gevonden om het Synanon-verhaal te vertellen, en dat loont, want wanneer heb je voor het laatst een 95-jarige ex-junkie herinneringen horen ophalen? 

Orgasmic meditation was een tijdje helemaal hip in de wellnesswereld. Maar bij One Taste, het bedrijf dat hier cursussen in gaf, bleek een sekte-achtige cultuur te heersen van onderdrukking, intimidatie en piramidespelstructuren. Het hele idee waar oprichter Nicole Daedone wereldfaam mee behaalde, draait om het aaien van de clitoris van een vrouw, precies 15 minuten lang. Dat wordt orgasmic meditation genoemd. 

BBC-journalist Nastaran Tavakoli-Far duikt in deze ongure praktijken, en al in de eerste aflevering komt er iemand klaar. Maar deze podcast is niet alleen seks en sensatie: in de andere afleveringen gaat ze op onderzoek uit naar onder meer het vrouwelijk orgasme en de wellnessindustrie. Daarmee pluist ze uit hoe deze vingerbeweging zo groot heeft kunnen worden. 

In de jaren tachtig doken ineens overal verhalen op over duivelsaanbidders die hun satanische lusten heimelijk botvierden op afgelegen plekken. Waar kwam deze satanic panic vandaan, hoe kan het dat zelfs geschoolde therapeuten de verhalen over ritueel misbruik serieus namen en wat waren de gevolgen voor de betrokkenen?

De achtdelige serie American Panic reconstrueert deze bizarre hype. Het is een sensationeel onderwerp, maar Julia Marchesi en Sharon Shattuck waren niet zozeer geïnteresseerd in de bizarre seksrituelen en het geofferde babybloed, maar in de vraag hoe mensen zo overtuigd kunnen zijn en blijven van hun eigen waarheid. 

Dat is in deze tijd van complotdenkers een relevante vraag en gelukkig is dit serieus journalistiek vakwerk, waarin met tal van betrokkenen wordt teruggeblikt op deze bizarre episode.

Jeff en Shaleia Ayan hebben elkaar gevonden en zijn zo dolgelukkig met hun liefde dat ze anderen helpen deze heilstaat ook te bereiken. Succes gegarandeerd. Tegen forse betaling uiteraard. In de eerste aflevering hoor je hoe Angie ervan overtuigd raakt dat de nieuwe stagiair op haar werk haar tweelingziel is. Vervolgens wordt ze door Jeff en Shaleia helemaal ingepakt en overtuigen ze haar om hem te stalken en uiteindelijk zelfs van gender te veranderen, en ondertussen op een agressieve manier geld te verdienen voor hun piramidespel-achtige organisatie. Een even treurig als fascinerend verhaal.

Deze tiendelige gaat over de nonnen die in de voetsporen van Moeder Teresa traden. Zij sloten zich aan bij de orde van de Missionarissen van Naastenliefde en beloofden daarmee afstand te doen van alles en iedereen en zich tot hun dood in te zetten voor de behoeftigen op aarde. Nobeler kan het bijna niet, maar ook dit heilige instituut blijkt allerminst vrij van wantoestanden.

De nonnen worden onderworpen aan de allerstrengste regels die je je kunt voorstellen. Geen enkel aards genoegen, hoe onschuldig ook, is voor hen weggelegd. Fatsoenlijk eten bijvoorbeeld, of een enigszins vriendschappelijke omgang met je medezusters. Moeder Teresa zelf is het grote voorbeeld, en zij heeft zelfkastijding tot grote kunst verheven. Dus wordt er van je verwacht dat je jezelf pijnigt voor Jezus, dat je doorwerkt als je ernstig ziek bent, en dat je nooit iemand aanraakt. Zo werden jonge meisjes met grote idealen vermorzeld tussen de kloostermuren.