Manon Uphoff is een meester in verhalen die de lezer niet loslaten

In het titelverhaal van Manon Uphoffs nieuwe verhalenbundel Laat me binnen zwerft een jonge moeder rondom haar eigen woning, een torenflat. Geplaagd door een pijnlijk verleden heeft ze zichzelf buitengesloten van haar eigen leven. Vanuit de bosjes, waar ze seks heeft met wildvreemden, beziet ze haar partner, hij staat voor het raam, hun kind (‘het kleineding’) in zijn armen. Uphoff leidt in: ‘Dit is een verhaal over een jonge vrouw die zich bevond aan de buitenkant, aan de rand. Ja, ze bevond zich daar, en dat was altijd al zo geweest.’ Het zijn beginzinnen die een schaduw werpen over het verhaal en waarvan de betekenis pas goed tot je doordringt na het lezen, als je alweer bent gegrepen door het volgende verhaal.

Uphoff, op zondag 26 januari samen met Ingmar Heytze te gast in VPRO Boeken, is er een meester in: verhalen die de lezer niet zomaar laten wegkomen, die lang nasmeulen en steeds opnieuw ontvlammen. Kauwen zul je, op personages en werelden die laag over laag over laag zijn opgebouwd, maar zich nooit eenduidig aan je openbaren.

Neem ‘Bij Hebibović. Geschiedenis van een ravage’, een metafictioneel verhaal waarin een naamloze ik-verteller reflecteert op het leven en verliteraturen van haar zwager, veteraan Husein Hebibović. Hij dook in 2009 al op in haar roman De spelers. Hebibović, groot en stevig, vocht in de Joegoslavische Burgeroorlog, keerde terug als een ‘behekst man’ en stierf een tragische dood na een ‘totale uitval van zijn systeem’. ‘Arena, druk ik mijn schrijfstudenten op het hart, is het belangrijkste: de wereld van de vertelling. Waar bevinden we ons, waar zijn we, wanneer en met wie?’ schrijft Uphoff. ‘Geen mens leeft in een vacuüm en wordt geboren in een leegte om de wereld vervolgens met zichzelf mee op te trekken. Ken je personages en hun bewegingsruimte, en je kent het verhaal, de gemeenschappelijke grond. Maar wat weet ik van de wereld van Hebibović?’

Liefhebbers van Uphoff herkennen in dit verhaal een werkelijkheid die wortelt in haar eigen leefwereld, maar daar altijd een sterk vervormde weergave van is; de auteur is samen met een man uit Bosnië. Eerder putte Uphoff deels uit haar ervaringen met seksueel misbruik en geweld in haar jeugd, voor de indringende roman Vallen is als vliegen (2020), vorig jaar geroemd in The Times Literary Supplement. Geweld en jeugdtrauma keren als thema terug in ‘Harold en Linda’, het slotverhaal van haar nieuwste bundel, dat onderstreept: Uphoff lezen is de literatuur ondergaan.