Tarik Saleh over Cairo Conspiracy

‘In feite is The Nile Hilton Incident een gangsterfilm, waarbij de gangsters toevallig op een politiebureau werken. Een Egyptische producent met wie ik wilde werken vroeg nog of we niet een paar politiemannen konden opvoeren die níet corrupt waren. Ik zei: “Heb je er ooit één ontmoet?” Na een lange pauze antwoordde hij: “Nee, maar ze zouden kunnen bestaan.” Tuurlijk zullen ze hebben bestaan, maar dan zijn ze meestal dood. Vermoord door hun eigen collega’s. Net als in die Pacino-film, Serpico. Wist je dat de echte Serpico ooit zei dat bij de politie altijd vijf procent supercorrupt is en vijf procent nooit corrupt zal worden. De overige negentig procent volgt de leiders en helaas zijn de leiders in Egypte allemaal corrupt.’

Dat zei de nu 51-jarige Zweedse regisseur Tarik Saleh – Zweedse moeder, Egyptische vader – in 2017 tegen VPRO Cinema over The Nile Hilton Incident. Die ‘gangsterfilm’ betekende de internationale doorbraak voor Saleh, die daarna naar Hollywood verhuisde en daar als gastregisseur onder meer een aflevering van Westworld maakte. Ook kreeg hij vijftig miljoen dollar voor de niet onaardige actiefilm The Contactor.

Andermans verhalen vertellen beviel de regisseur echter maar matig, en dus schreef hij het script voor zijn volgende film weer zelf. Die film speelt zich andermaal af in Egypte, en andermaal spelen corruptie en machtsmisbruik een belangrijke rol. Deze keer koos hij niet voor een gangsterfilm, zoals bij The Nile Hilton Incident, maar voor een ander geliefd filmgenre, de politieke thriller. Vorig jaar mei ging de film als Boy from Heaven in Cannes in première, maar die titel was blijkbaar niet pakkend genoeg, want in Nederland wordt hij nu onder de Suske en Wiske-achtige titel Cairo Conspiracy uitgebracht.

In Cairo Conspiracy volgen we Adam, een jonge, devote visserszoon die wordt toegelaten tot de prestigieuze Al-Azhar-universiteit in Cairo. Al-Azhar is een van de belangrijkste religieuze autoriteiten binnen de soennitische islam, en ook – suggereert de film in ieder geval – een van de weinige instituten waarop de Egyptische geheime dienst geen vat weet te krijgen, al doen ze daar wel hun uiterste best voor. Helemaal wanneer de grootimam van Al-Azhar plots overlijdt en onduidelijk is wie hem zal opvolgen. De Egyptische machthebbers hebben zo hun eigen favoriet en het is aan kolonel Ibrahim om dit voor elkaar te krijgen. De kolonel heeft al een ‘engel’ (informant) op Al-Azhar, maar wanneer die wordt vermoord zet hij Adam onder druk om diens rol over te nemen. Dat is het begin van een handvol intrigerende machtspelletjes, waar ook visserszoon Adam – of hij wil of niet – aan mee zal moeten doen.

Regisseur Tarik Saleh zal in Cannes de prijs voor het beste scenario winnen, maar dat weten we nog niet wanneer we elkaar daar over Cairo Conspiracy spreken.

U kunt sinds The Nile Hilton Incident Egypte niet meer in, dus waar schoot u deze film? En waren ze daar wel blij u te zien?
Saleh, lachend: ‘Ik ging naar Istanboel, waar ik altijd al een film wilde opnemen. Ik was daar vijftien jaar geleden voor het laatst en wist toen al: als ik ooit ergens moet filmen alsof het in Egypte is, dan is dit de plek. De landen hebben een gedeelde geschiedenis, want de Turken waren heel lang in Egypte en hebben daar veel gebouwd. We hebben uiteindelijk gekozen voor de Süleymaniye-moskee. Die is ontworpen door de beroemde Ottomaanse architect Sinan, maar voor hij daaraan begon had hij eerst uitvoerig de Al-Azhar-moskee bestudeerd. De Süleymaniye-moskee is qua constructie wel ietsje anders, maar leek er voor mij toch genoeg op. En ja, ik heb de Turkse autoriteiten vooraf netjes verteld waar mijn film over zou gaan en zij hadden gelukkig geen bezwaar.’

Waar gaat de film over?
‘Over autoriteit. Over wie de ander zijn wil kan opleggen. En dan vooral in relatie tot God. Een sleutelscène aan het begin van de film is wanneer Adams vader de brief heeft gezien waarin staat dat zijn zoon is toegelaten tot Al-Azhar. Hij ziet Adam liever niet vertrekken, want heeft hem nodig bij het vissen, maar zijn reactie is: “Als God wil dat je gaat kan niemand daar nog tussen gaan staan. Zelfs ik niet, al ben ik je vader.” Moslims zeggen vaak Allahoe akbar, wat niet betekent “God is groot”, wat vaak gedacht wordt, maar “God is groter”. Groter dan wij, groter dan alles. Als je bidt en knielt, dan maakt het niet uit of je arm of rijk bent. Zelfs de koning, met een kroon op zijn hoofd, moet knielen, want God is groter.’

Een film over machtsmisbruik en de islam. Zal deze film controversieel zijn onder moslims?
‘Ik denk dat de islam in het Westen vaak verkeerd begrepen wordt. Natuurlijk zullen er genoeg idioten boos worden op de film. Ze zullen zeggen dat ze de islam moeten verdedigen. Maar de islam heeft geen verdediging nodig. Als je echt gelooft dat wat in de Koran staat waar is, waarom zou jij – een mens – dan degene moeten zijn die dit verdedigt? Kom op zeg. De hoogmoed. Nee, voor echte moslims zal de film niet controversieel zijn.’