De zachte ogen van ezel EO

Jerzy Skolimowski, die dichter was voor hij filmmaker werd, koos het boerderijdier met de grote zachte ogen als titelheld om uit te kunnen pakken met een lyrische vertelling die de standaard verhaalstructuur het raam uitgooit. Dialogen maken plaats voor shots door de ogen van de ezel. In roodgekleurde surrealistische scènes, begeleid door indringende muziek, stappen we in de droomwereld van de ezel, waar een robothond rondloopt.

EO wordt vergeleken met arthouse-klassieker Au hasard Balthazar van de Franse regisseur Robert Bresson uit 1966. Volgens Skolimowski de enige film die hem ooit tot tranen toe roerde. Ezel Balthazar was daarin gedurende zijn leven getuige van de vele – vaak wrede – gezichten van de mens. Hij moest zwaar werk doen, liep mee in een processie, werd mishandeld, maar had ook een meisje dat om hem gaf.

Eo heeft op zijn beurt een jonge circusvrouw die van hem houdt. Maar ze raken van elkaar gescheiden en Eo komt onder meer op een zorgboerderij terecht, doet dienst als lastdier op een pelsdierenfokkerij en belandt in de paradijselijke tuin van een chique dame. Het is grappig en vervreemdend hoe filmster Isabelle Huppert hier even opduikt in een bijrolletje naast een leading ezel.

Skolimowski schaart zich met zijn focus op ezel EO in een rij prominente arthouse-filmmakers die boerderijdieren recent tot volwaardige hoofdpersonages verhieven. Een keuze die bijna vanzelfsprekend tot originele vertelstijlen leidt. Bijvoorbeeld in Le quattro volte (2010) van de Italiaanse filmmaker Michelangelo Frammartino, waarin een geitje de hoofdrol speelde in een van de delen van deze wonderschone tableaufilm over hoe mens, dier, boom en bodem met elkaar verbonden zijn.

Documentairemaker Victor Kossakovsky portretteerde drie jaar geleden in Gunda een zeug als een individu. Respectvol observerend, in zwart-wit en zonder voice-over, om elke associatie met gangbare natuurdocumentaires uit de weg te gaan. En Andrea Arnold maakte recent een sensitief portret van een melkkoe op een Britse boerderij in Cow (2021). De empathie die ze daarmee wist op te wekken voor het door melkproductie ingesnoerde leven van Luma en haar kalf was zo sterk, dat kijkers parallellen zagen met hun eigen gejaagde bestaan. Dat is ook wat Skolimowski wil: de zachte ogen van Eo gebruiken als spiegel van zijn én onze ziel.