‘Kijk om je heen, we zijn er nog steeds’, zegt Benito Mussolini (Luca Marinelli) in Mussolini: Son of the Century, een miniserie over de manier waarop de dictator met zijn gewelddadige, populistische politiek de macht in Italië een eeuw geleden overnam. Mussolini kijkt recht in de camera. Een grijns danst om z’n lippen. Alsof hij weet dat wij, zijn publiek in de 21ste eeuw, niet anders kunnen dan hem gelijk te geven. Want zijn ‘we’ slaat op aanhangers van het fascisme, de ideologie waarvan de Italiaanse dictator een eeuw geleden aan de wieg stond die – inderdaad – in onze tijd nog steeds alom aanwezig is. Vandaar ook dat deze bombastische, meeslepende en theatrale miniserie van regisseur Joe Wright (Atonement) vreselijk urgent voelt.
Mussolini: Son of the Century, dat gebaseerd is op het gelijknamige boek van Antonio Scurati, werd in acht afleveringen gegoten door de Britse Wright en twee Italiaanse scenaristen Stefano Bises en Davide Serino. Hun belangrijkste doel, vertelden Bises en Serino toen we ze in Lille tijdens het festival Series Mania spraken, was om hun serie een onomwonden antifascistische boodschap mee te geven. Iets dat lijkt te zijn gelukt, gezien de woedende reacties die de serie in hun thuisland los heeft gemaakt. ‘De kijkers en recensenten waren allemaal heel lovend. Maar de rechtervleugel van ons land was woedend,’ zei Bises in Lille. ‘Ze probeerden onze reputatie kapot te maken door te beweren dat het historisch gezien niet klopte. En dat het personage Mussolini totaal anders was dan de originele.’In Italië heerst volgens Bises namelijk het idee dat de dictator ook goede dingen heeft gedaan, en pas gecorrumpeerd werd toen hij Hitler ontmoette. ‘Dat is helemaal niet waar. Benito Mussolini was een verschrikkelijk mens. Hij was een dictator. Hij verkrachtte vrouwen. Hij verspreidde giftige mannelijkheid. Hij was de uitvinder van het populisme. Hij is de leraar van een generatie leiders die we nu aan de macht zien.’
Juist omdat de serie geen doekjes windt om het kwaad dat Mussolini belichaamde, maakt het feit dat de man zijn eigen verhaal van commentaar voorziet door de vierde muur te doorbreken en als het ware de huiskamer in te kijken, dat het af en toe een flink ongemakkelijke kijkervaring is. Alsof je op de bank medeplichtig wordt gemaakt voor zijn daden. ‘Dit is Mussolini die over zichzelf vertelt en op zoek is naar je begrip, naar je medeleven,’ aldus Bises. ‘Hij onthult zijn geheimen, de slechte dingen die hij doet. Het is alsof je in een val loopt. Want de man die er grappig en soms onschuldig uitziet, is een vreselijke man.’ En wanneer deze man naar je knipoogt, hoor je je daar oncomfortabel bij te voelen, aldus de scenarist. ‘Dat was de bedoeling.’