De podcast van Fabian Jansens over genderidentiteit

Jansen: ‘Ik heb zowel een mannelijke als een vrouwelijke kant in mij die ik allebei een plek wil geven. Ik ben blij met mijn mannenlijf, ik wil geen ander lichaam. Het is een interne aangelegenheid. Ik heb bijvoorbeeld niet de behoefte om in een jurk over straat te gaan, maar ik ben me wel vrouwelijker gaan kleden. En op het toneel speel ik graag vrouwenrollen. Dat heb ik altijd al gehad, ik vroeg regisseurs altijd of ze mij wilden casten als vrouw. Ik kon alleen nooit uitleggen waarom en nu weet ik dat wel.’

‘Door twee dingen die ongeveer tegelijkertijd gebeurden. De broer van iemand uit mijn gezelschap Fabuch Social Cinema vertelde een verhaal over een transvrouw die hij had begeleid in haar laatste levensfase. Zij was op haar 59ste in transitie gegaan, maar had haar hele leven een fysiek zwaar beroep gehad, waardoor ze een fors mannenlijf had ontwikkeld. Hierdoor werd ze na haar operatie niet de vrouw die ze altijd voor zich had gezien. Artsen en psychiaters konden die teleurstelling niet wegnemen en ze trok zich steeds meer terug. Uiteindelijk besloot ze dat ze niet meer wilde leven. Terwijl ik dat verhaal in 2020 aan het bewerken was tot een voorstelling kwamen we in de eerste “intelligente” lockdown terecht. Ik heb toen de improvisatievoorstelling Els ontwikkeld, waarvoor ik me samen met drie andere acteurs 168 uur lang opsloot in de schouwburg van Leeuwarden. Via een livestream waren we dag en nacht te volgen, wat betekende dat ik al die tijd als Els door het leven ging. Na afloop zei een goede bekende van me: “Ik wil je complimenteren met je spel, maar ik denk niet dat het helemaal gespeeld was.” Ze gaf mij een boekje met verhalen van mensen die tussen man en vrouw in zitten. Daar herkende ik mezelf in. En als ik terugkijk op mijn leven waren er altijd momenten waarop mijn vrouwelijke kant aanwezig was en niet ontkend wilde worden.’

‘Als jongetje kwam ik altijd uit de douche met een handdoek om mijn borst gewikkeld, zoals vrouwen dat doen, en niet om mijn heupen. Mijn familie keek daar niet raar van op. En ook vrienden waren niet verbaasd toen ik hun over mijn gevoel vertelde.’

‘Grappig genoeg heeft mijn lijf wel een transitie doorgemaakt, maar dan van 130 naar ongeveer tachtig kilo. Ik heb jarenlang overgewicht gehad, tot ik slaapapneu kreeg en besloot een maagverkleining te nemen. Ik viel zo ongeveer een mens aan gewicht af en kreeg er vanbinnen juist een mens bij. Dat is wel bijzonder.’

Het artikel gaat verder na het kader

‘Nee, totaal niet. Ik ben mezelf wel allerlei vragen gaan stellen: ben ik homo? Nee, ik val op vrouwen. Ben ik dan een vrouw? Nee, vanbuiten niet en ik wil mijn lichaam ook niet veranderen. Kun je dan een man en een vrouw in één lijf zijn? En hoe werkt dat?’

Dat laatste – een lichaam delen – onderzoekt Fabian Jansen in de voorstelling Gemma. In een fijnzinnige monoloog switcht hij van Gert, een introverte medewerker op een boorplatform, naar Gemma, ‘een hele gewone vrouw’ die af en toe gezien wil worden. Samen zoeken ze naar een manier om hetzelfde lichaam te delen. In de podcast Hoi, ik ben nieuw praten Fabian Jansen en journalist Lara Billie Rense met allerlei gasten over genderidentiteit. Er komen vragen aan bod als: waarom zijn genderneutrale voornaamwoorden als die en hen belangrijk? Wat is de geschiedenis van gender? Wat de toekomst? En hoe kijken politiek en de samenleving naar genderidentiteit?

‘Nee, iedereen die we vroegen om te komen, wilde dat ook. Ik denk dat het juist hielp dat Lara Billie en ik nog niet veel wisten. Als we een rare vraag stelden, werd ons dat snel vergeven. En we merkten ook dat de podcast goed viel bij mensen die meer willen weten over genderidentiteit. Overigens heb ik op sociale media wel nare reacties gekregen. In de researchfase zocht ik contact met een aantal transgender personen omdat ik wilde vragen of ze openstonden voor samenwerking. Maar voordat ik die vraag kon stellen, begonnen ze al te namen en shamen: ik zou een witte cisgender man zijn die over de rug van transvrouwen geld wil verdienen. Ze waren helemaal niet geïnteresseerd in mijn verhaal. Waar zij andere mensen van beschuldigen, is eigenlijk wat ze zelf deden. Door die online-aanval had ik het gevoel dat ik iets over mijn eigen genderidentiteit moest delen, terwijl ik daar nog helemaal niet aan toe was. Maar ja, dat is helaas hoe sociale media werken.’

‘Helemaal niet belangrijk. Ik wil ook niet dat voorstellingen over mij gaan, dit gaat over zelfacceptatie en zijn wie je wilt zijn. Ik vind het vooral prettig om met mijn verhaal steun te bieden aan mensen die zich erin herkennen. Ik denk dat zo’n label nu nodig is om ruimte te maken voor zelfexpressie en pas als die gelijke ruimte er is, kan het weer overboord. Tegelijkertijd denk ik ook: hoeveel moeite is het nou om de manier waarop iemand aangesproken wil worden te respecteren? Als Piet “hij” genoemd wil worden, waarom kun je een non-binair persoon dan geen “die” noemen? Laat iedereen zijn zoals hij, zij of die wil zijn. Wat moet je nou werkelijk inleveren als een ander anders is dan jij? Ik snap niet waarom dat zo bedreigend voelt.’