Naweeën

Waarom wilde u een documentaire maken over abortus?
Tessa Louise Pope (1988): ‘Toen ik 23 was raakte ik zelf ongepland zwanger, van een jongen met wie ik geen relatie had. Hoewel ik absoluut ooit moeder wilde worden, vroeg geen van de omstandigheden toen om een kind: ik was vrijgezel, aan het studeren, op geen enkele manier was ik er klaar voor. Uiteindelijk heb ik met negen weken een abortus ondergaan.

Ik weet zeker dat het de juiste beslissing was, maar dat maakt het niet minder verdrietig. Ik schrok destijds van de enorme impact die die abortus op me had, ik dacht: ik doe vast iets fout, waarom blijf ik hier maar aan denken? Het moet toch allang over zijn? Pas nu ik moeder ben, ben ik eraan toe om te reflecteren op die periode en om te onderzoeken hoe andere vrouwen hun abortus hebben beleefd. Vandaar de film.’

Waar kwam u achter toen u met lotgenoten ging praten?
‘Hoe normaal mijn emoties waren! Ik dacht: ik ben vast de enige die zich er zó dom over gevoeld heeft, en zo schuldig en zo verdrietig. Dat maakte ik destijds allemaal in mijn eentje door, terwijl er genoeg mensen in mijn leven waren met wie ik erover had kunnen praten. Ik had zelf de woorden niet om te begrijpen wat er in me omging. Wat had ik achteraf graag geweten dat het normaal was om spijt te voelen, dat het normaal was dat ik twijfelde of ik wel het juiste had gedaan, dat het normaal was dat mijn zelfbeeld veranderde… Dat dat allemaal een logisch gevolg is van de keuze die je hebt gemaakt, en niet een teken dat je iets verkeerd hebt gedaan. In mijn film laat ik zien dat het oké is, dat al deze gevoelens de revue kúnnen passeren.’

Is de begeleiding in abortusklinieken onvoldoende?
‘Nee, ik ben daar prima en liefdevol opgevangen, dat is het niet. Mijn film is niet zozeer kritiek op dat hulpsysteem, eerder kritiek op onze maatschappij. Want waarom praten we als collectief niet meer over de complexe gevoelens die zo’n abortus veroorzaakt? Dankzij de generatie van mijn moeder kunnen we in Nederland legaal abortus plegen, ik vind dat we daar heel dankbaar voor moeten zijn. Maar het is nu aan mijn generatie om te zorgen dat er ook een emotionele revolutie achteraan komt, zodat dat waar je mee worstelt na een abortus bespreekbaar is. De film is nu een paar keer vertoond en steeds kwamen er allerlei vrouwen naar me toe met hun verhaal. Een oudere vrouw stond huilend tegenover me en zei: ik heb dit ook meegemaakt, héél lang geleden, en het verdwijnt nooit uit mijn hoofd, maar ik heb er nooit over durven praten.’

Waarom wordt er zo weinig over abortus gepraat?
‘Het blijft een taboe. Want ja, abortus, dat is voor superslordige vrouwen, of tienermeisjes die niet weten dat ze zwanger kunnen worden – dat soort vooroordelen had ik zelf ook. En ik vecht nog steeds tegen zulke bekrompen gedachten in mezelf. Bij het maken van mijn filmplan moest ik daar bijvoorbeeld in zetten wat mijn motivatie was. En toen dacht ik: ja shit, nu moet ik opschrijven dat ik dit zelf heb meegemaakt. Gaan de mensen van wie ik ook de rest van mijn carrière subsidies hoop te ontvangen dan forever denken: hé, dat is Tessa, die oen van die abortus? Behoorlijk confronterend vond ik dat, ik was nota bene een film aan het maken tegen dat hele taboe! Maar zo bleek maar weer hoeveel schaamte er ook bij mezelf nog zat. En hoe nodig de film dus is.’

Lukt dat bestrijden van het taboe wel als de drie hoofdpersonen wit en hoogopgeleid zijn? Voor vrouwen uit andere kringen is de schaamte vaak nog heviger.
‘In mijn oorspronkelijke plan stond dat de geïnterviewde vrouwen een goede afspiegeling moesten zijn van de samenleving. Maar al researchende bleek dat enorm lastig; we vonden geen enkele vrouw met een kleur die durfde. We hadden op een gegeven moment een fantastisch Turks meisje dat lang heeft getwijfeld of ze wilde meedoen; haar ouders stonden volledig achter haar abortus, maar ze was uiteindelijk toch te bang dat het negatief op haar zou afstralen. Heel jammer.’

De antiabortusbeweging is tegenwoordig ook in Nederland agressief aanwezig. Zou uw film geen koren op hun molen kunnen zijn, omdat u het verdriet en de twijfels van de hoofdpersonen zo duidelijk laat zien?
‘Ik denk zeker dat je de film op verschillende manieren kunt interpreteren, maar als zo’n antiabortusfiguur de film bekijkt, hoop ik dat diegene ook ziet dat het geen keuze is die vrouwen maken omdat ze denken: o joepie, ik ga abortus plegen! En dat er weliswaar heel veel schuldgevoel en verdriet mee gepaard kan gaan, maar dat dit niet betekent dat een vrouw dus de verkeerde keuze heeft gemaakt.’

Voelt u zich inmiddels niet meer ‘die oen van die abortus’?
‘Ha, ik voel me wel een aanzienlijk minder grote oen! Het horen van de ervaringen van andere vrouwen heeft bevrijdend en helend gewerkt. En ja, mijn abortus ligt nu achter me, maar blijft ook bij me. Ik heb bijvoorbeeld de echo nog van toen, ik weet precies in welk laatje die ligt. Ook de uitgerekende datum van destijds is nog altijd bijzonder voor me. Het is maar een klompje cellen, maar het is toch je kind, hoe dan ook.’