Rebelse diva Kim Novak in Close up

Halverwege de twintigste eeuw was de weg naar Hollywood-glorie voor actrices hard, pijnlijk en ontgoochelend. Zelfs voor iconen als Rita Hayworth en Marilyn Monroe, die naast een fysieke transformatie de nodige seksuele intimidatie en misbruik hebben moeten doorstaan. Voor Marilyn Pauline Novak (1933) uit Chicago, een dochter van Tsjechische ouders, leek hetzelfde pad uitgestippeld: ze moest haar naam veranderen in Kim Novak (er was immers al een Marilyn), haar haren platinablond verven en steevast een naïeve doch hypersensuele vrouw spelen. Dat allemaal natuurlijk om aan de verlangens te voldoen van de mannen die in de filmindustrie met de scepter zwaaiden. In de Close up-aflevering Kim Novak – Hollywood’s rebel zien we dat er achter de façade van deze grootse actrice ook een moedige vrouw schuilging. Een die bijvoorbeeld op het hoogtepunt van haar carrière ging staken, omdat ze vond dat ze hetzelfde salaris verdiende als dat van een mannelijke collega.

Regisseur Jessica Menéndez kreeg de 90-jarige Novak zover om voor de camera te verschijnen. Haar enerverende levensverhaal wordt daardoor grotendeels door haarzelf verwoordt, waardoor we nu en dan ook een glimp opvangen van Novaks guitige en opstandige natuur.

Ze vertelt onder meer dat ze er op jonge leeftijd van droomde om kunstenaar te worden. Door haar opvallende schoonheid kon ze ook makkelijk geld verdienen als model en voor een reclameklus belandde ze in Los Angeles. Daar trok ze als figurant op een filmset weer de aandacht van een filmmaker, waarna ze pardoes een contract kreeg bij het toonaangevende Colombia Pictures. Twee jaar later brak Novak door met de romantische film Picnic (1955). De legendarische regisseur Alfred Hitchcock, die een zwak had voor zelfverzekerde blondines, castte Novak vervolgens in wat haar meest succesvolle film zou worden. In Vertigo (1958) speelt ze de gehuwde en verwarde Madeleine, die haar zelfmoord in scène zet. Later keert ze in een ordinaire gedaante terug onder de naam Judy. Detective Scottie, die verliefd was geworden op Madeleine, probeert Judy weer in Madeleine te transformeren door haar een make-over te geven. Over die transformatie schrijft filmessayist Basje Boer in haar boek Pose: ‘Scottie verkiest de rol boven de mens. Hij verkiest het canvas waarop hij zijn gevoelens kan projecteren boven de vrouw van vlees en bloed.’ In Close up horen we ook van Hitchcock zelf dat het volbrengen van Judy’s transformatie inderdaad een buitengewoon erotisch effect heeft op de detective.

Deze scènes resoneerden ook bij Novak: de dwang die het personage Judy ervaart om te veranderen, was pijnlijk herkenbaar door haar ervaringen in Hollywood. Inderdaad heeft ze nu en dan moeten buigen voor machtige mannen en conservatief Amerika, die bijvoorbeeld haar interraciale relatie met de zwarte entertainer Sammy Davis Jr. meteen streng veroordeelden. Toch bewees de onverschrokken Novak ook meermaals dat ze haar tijd ver vooruit was.