De Chinese keizerin: zoektocht naar intiemere band met ouders in eerlijk familieportret

Het begin van De Chinese keizerin zet de toon voor een openhartig en gedurfd familieportret. De met nostalgische klassieke muziek omlijste archiefbeelden van een gezin trekken je meteen de film in. Terwijl maker Jonnah Bron in de voice-over vertelt dat dit een documentaire is over het gezin waarin zij opgroeide, zien we haar ouders voorzichtig plaatsnemen op de bank die ze recht voor de camera heeft gepositioneerd. Bron: ‘Ik durfde dit gesprek simpelweg niet aan de keukentafel aan te gaan. Dit was voor mij de manier: door middel van kunst.’ In de film valt Bron met de deur in huis: de band met haar ouders is niet zo hecht als zij had gewild.

Jonnah Bron (1994) is fotograaf en filmmaker. In 2021 studeerde ze af aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Haar debuutfilm – Need (2021), over fysieke intimiteit, consent en seksualiteit – werd vertoond op het International Film Festival Rotterdam en ook maakte ze twee fotoseries: Where We Did It bestaat uit foto’s van bedden waarin ze seks had en voor Found Love in Quarantine legde ze koppels vast die elkaar tijdens de pandemie hadden ontmoet. Het thema dat telkens terugkeert in haar werk is ‘intimiteit’, iets wat Bron zelf ook opviel. ‘Ik begon me af te vragen waardoor dit kwam. Zo ontdekte ik dat de band met mijn ouders niet zo intiem is als die met vrienden en (ex-)partners.’

Zelfonderzoek leverde Bron het inzicht op dat ze het lastig vindt zich kwetsbaar op te stellen tegenover haar ouders, iets wat ze graag wilde doorbreken. Dat ze op dat moment bijna dertig was, gaf de doorslag. ‘Het was nu of nooit.’

De Chinese keizerin is Brons eerste stap in een therapeutisch proces om nader tot haar ouders te komen. ‘Volgens mijn moeder ben ik opener geworden en mijn ouders tonen op hun beurt meer interesse. Maar er is nog een lange weg te gaan voor het echt anders zal zijn tussen ons.’

Pijnlijke momenten gaat Bron niet uit de weg. Integendeel, ze kiest ervoor ze juist te benadrukken. Zo is er een scène waarin ze samen met haar vader voetbal kijkt. Het is een conventioneel tafereel – vader en dochter, zittend op de bank –, maar vanwege de spaarzame belichting valt er letterlijk een schaduw over. Bron doorbreekt de ongemakkelijke stilte: ‘Pap, vind je dit gezellig?’

De documentaire is realistisch en rauw, maar de mise-en-scène verraadt onderliggende, diepere lagen. ‘Ik wist meteen dat ik de woonkamers van mijn ouders wilde namaken en beide ruimtes aan elkaar wilde laten grenzen. Zo maak ik op visuele wijze duidelijk dat mijn ouders gescheiden zijn, terwijl ze toch goed met elkaar door één deur kunnen. Ze zijn de beste vrienden, dat wilde ik ook laten zien.’

Tegelijkertijd staan deze visuele keuzes ook symbool voor de relatie tussen Bron en haar ouders. ‘Dat huiselijke gevoel en de knusheid versus de koude boodschap waarmee ik ze wilde confronteren. Die nagespeelde huiskamerscènes zijn evengoed bedoeld voor mijn ouders als voor het publiek. Om iedereen duidelijk te laten zien hoe ik het ervaar: de fysieke afstand, de awkwardness.’

Soms spat het ongemak van het scherm. Vooraf hadden haar ouders geen idee waar de film over zou gaan en ze ogen dan ook oprecht overvallen als Bron het onderwerp aankondigt. ‘Uiteindelijk zijn ze blij dat ik dit heb gedaan en ze begrijpen ook waarom,’ aldus Bron. Haar ouders hebben inmiddels ook een idee gekregen van het eindresultaat, ‘maar op het Nederlands Film Festival [waar de première plaatsvindt, red.] zal het vermoedelijk pas echt tot hen doordringen’.

Bron snijdt gevoelige onderwerpen aan in De Chinese keizerin, zoals het feit dat ze geadopteerd is uit China en de ontworteling en het racisme die daarmee gepaard gaan. ‘Het is mijn verhaal, maar ik denk dat de ouder-kindthematiek universeel is. Of een kind geadopteerd is of niet, maakt volgens mij niet zo veel uit. Ik hoor van mensen in mijn omgeving namelijk vaak dat ze ook niet zo’n sterke band hebben met hun ouders.’

Hieruit leidt Bron af dat zowel ouders als kinderen in een keurslijf zitten en zich klakkeloos voegen in de voorgeschreven ouder-kindrollen. Het onderwerp hechting komt ook aan bod in de film. Bron: ‘Ik zie mezelf niet als een geadopteerd kind. Ik beschouw mezelf als het kind van mijn ouders. Het zijn mensen van buitenaf die benadrukken dat ik anders ben. Omdat ik er anders uitzie, vragen ze of ik het kind van mijn moeder wel ben. Zulke opmerkingen maken ons als gezin bewust van mijn adoptie.’ Bron vindt het te gemakzuchtig om haar intimiteitsproblemen daaraan toe te schrijven. ‘Wat nou als ik wit was geweest en precies dezelfde film had gemaakt? Zouden mensen er dan anders naar kijken?’

De Chinese keizerin is een sterke start van deze Teledoc Campusreeks, waarin nog tien andere pareltjes voorbijkomen van veelbelovende nieuwe filmers. Hoewel Bron het maakproces van de film nog niet helemaal verwerkt heeft, is ze alweer druk bezig met andere projecten. En ook hierin is intimiteit een centraal thema. ‘Dat zal altijd de motor blijven van wat ik maak.’ Momenteel volgt ze een persoon in transitie met haar camera en daarnaast werkt ze aan een film rond het onderwerp eenzaamheid. ‘Het zal gaan over jongvolwassenen die daarmee worstelen, omdat ik vermoed dat dit veel voorkomt en dat er een schaamtecultuur ontstaan is. Dat wil ik met deze film doorbreken.’