Palingdans: het onopgeloste mysterie van de palingseks

Hoe palingen zich voortplanten is al eeuwenlang een mysterie voor vissers en wetenschappers. Nooit had een visser een jonge paling, of palingeitjes aangetroffen. Aristoteles geloofde daarom dat palingen uit modder ontstonden. Zelfs een jonge Sigmund Freud hield zich bezig met het mysterie van de palingseks. Wat daar de Freudiaanse betekenis van is, is voer voor psychologen.

‘Nog steeds is er nooit een palingeitje in het wild aangetroffen,’ zegt Rick Leemans, bioloog en onderzoeker bij Glasaal Volendam, een start-up die zich richt op het volledig kweken van palingen, van ei tot volwassen dier. Als dat lukt, is dat een enorme doorbraak.

Inmiddels is de levenscyclus van de paling grotendeels bekend. Na tientallen jaren in een plas of een sloot te hebben geleefd, ontwikkelen palingen van de ene op de andere dag geslachtsorganen. Vervolgens beginnen ze een epische reis naar de andere kant van de Atlantische oceaan, naar een gebied dat bekendstaat als de Sargassozee. Hier gebruiken de vrouwtjes hun laatste energie om eieren te leggen en, in het geval van de mannetjes, deze te bevruchten.

De larven die in de Sargassozee uitkomen, worden door de oceaanstromingen teruggevoerd naar Europa. Daar vindt de metamorfose naar glasaal plaats. Vervolgens trekken ze via riviermondingen het zoete water in, waar ze opnieuw tientallen jaren leven, en de cyclus zich herhaalt. Het opkweken van in zee gevangen glasaaltjes, gebeurt nu al bij palingkwekerijen. Maar de fase daarvoor vormt een groot probleem. Het opkweken van de wilgenbladvormige larven tot glasaaltjes blijkt ongelooflijk lastig.

‘Die palinglarfjes blijken extreem lui te zijn,’ verzucht Leemans. ‘Ze zijn niet bepaald atletisch en actief.’ Bovendien is het nog steeds niet helemaal duidelijk welke voeding, temperatuur en lichtintensiteit nodig zijn om ze te laten groeien. Met behulp van geheime visvoerrecepten is het het team van Glasaal Volendam gelukt om de larfjes wekenlang in leven te houden, maar glasaaltjes zijn er nog niet gekweekt.

In Japan is het al wel gelukt om de larfjes de eerste fase door te krijgen. En dat is geen toeval. ‘Japanners hebben een diepe passie voor dit dier. En het opkweken larfjes is monnikenwerk.’ De Japanse liefde voor de paling gaat verder dan alleen wetenschap en kweektechnieken. Het heeft een bijna spirituele dimensie. Een vergelijkbare vorm van palingverering vind je ook in Volendam. Daar zijn de muzikanten trots op hun palingsound, en daar worden het roken en het eten van paling als tradities gekoesterd.

Leemans: ‘Als er een plek in Europa is waar die Europese paling voor het eerst gekweekt gaat worden, dan moet het Volendam zijn.’