Helen Mirren over Golda: 'Urenlang luisterde ik naar oude opnames'

Het cliché wil dat de carrière van een actrice is afgelopen wanneer ze de veertig nadert, maar bij de Britse Helen Mirren (1945) kwam die toen pas echt goed op gang. Mirren acteert al vanaf midden jaren zestig (op toneel, televisie en in films), maar het grote succes volgde pas in de jaren tachtig en negentig. Dankzij bejubelde rollen in speelfilms als de arthousehit The Cook, the Thief, His Wife & Her Lover (1989), de broeierige thriller The Comfort of Strangers (1990) en het tragikomische historische drama The Madness of King George (1994). En vooral dankzij haar weergaloze rol als inspecteur Jane Tennison in de politieserie Prime Suspect (1991).

Vanaf dat moment is Helen Mirren een actrice met wereldfaam en zal ze elk jaar wel opduiken in een of meer films. Absoluut hoogtepunt is haar rol als de Britse koningin Elizabeth II, die in The Queen (2006) worstelt met de plotselinge dood van prinses Diane. Een rol die Dame Helen – in 2003 is ze al geridderd voor haar ‘services to drama’ – haar eerste (en vooralsnog enige) Oscar zal opleveren.

Dat Mirren vaak vorstelijke personages speelt lijkt geen toeval. Ze is immers zelf van adellijke afkomst. Geboren als Helen Lydia Mironoff en kleindochter van een Russische edelman die in 1915, vlak voor de Russische Revolutie, naar Londen was uitgeweken. In Londen groeiden de Mironoffs – vanaf 1950 met de verengelste achternaam Mirren – op in relatieve armoede. Wellicht dat Helen toen haar een beetje spottende no-nonsensehouding heeft ontwikkeld, wat de spannende combinatie opleverde van een actrice die zowel koninklijk als koket kan overkomen. Zo spannend blijkbaar, dat mannenblad Esquire haar in 2010 uitriep tot ‘sexiest woman alive’. Mirren was toen 65 jaar oud.

Ook in Guy Nattivs Golda, een psychologisch drama over de Israëlische premier Golda Meir tijdens de Jom Kipoeroorlog van 1973, is Mirren weer koninklijk en koket. Geloofwaardig als Israëls ‘Iron Lady’, die haar land uit een onverwachte oorlog moet zien te leiden, en grappig en gevat wanneer ze de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger om haar vinger windt. Begin dit jaar beleefde de film zijn wereldpremière op het filmfestival van Berlijn, waar VPRO Cinema ook even met de actrice sprak.

Als kijker zit je in dit introspectieve oorlogsdrama als het ware in het belegerde hoofd van de Israelische premier, maar hoe krijg je als actrice toegang tot de gedachten van iemand als Golda Meir? Helen Mirren: ‘Golda is iemand die ik natuurlijk al wel kende, want ik ben oud genoeg om die periode heel bewust te hebben meegemaakt. En als inhalige actrice wilde ik haar graag spelen, omdat het een interessante en omstreden vrouw was. Toen Guy [Nattiv, regisseur, red.] dit voorstelde was ik dus meteen enthousiast, maar ook zenuwachtig en onzeker, want je hebt bij historische figuren nooit de zekerheid dat je het er ook goed vanaf gaat brengen. Bovendien ben ik heel anders dan Golda. Zij was veel slimmer en ook veel machtiger dan ik ooit zal zijn. En in de film heeft ze al een heel bijzonder verleden achter zich, want we pikken haar op wanneer ze dik in de zeventig is en veel heeft meegemaakt. Het was nogal een reis om daar aan te komen. Dat moet je uiteindelijk allemaal laten zien in je ogen: al die geschiedenis, intelligentie, humor, pijn en strijd.’

Bovendien had de actrice te maken met make-up en allerlei prothesen die nodig waren om haar te veranderen in Golda Meir. Tijdens de opnamen stond ze al om vier uur ’s morgens op voor de urenlange make-upsessies. ‘Eerst duurden die een uur of vier, maar we konden het steeds sneller. Op het eind lukte het in een uur of drie. Eerlijk gezegd vond ik die tijd wel prettig, want zo kreeg ik langzaam toegang tot iemand die eigenlijk ontzettend ver van mij af staat. Terwijl mijn make-up werd gedaan, luisterde ik naar oude opnamen van Golda. Urenlang, elke dag weer, om haar beter te leren kennen. Golda is niet iemand bij wie je even een kostuum aantrekt en hup, je bent haar. En hoewel het belangrijk was dat ik uiterlijk op haar leek, was het veel belangrijker dat ik haar ook wérd. Kostuums kunnen je daar goed bij helpen. De schoenen die je draagt, de trui die net iets te strak zit. Zelfs iets schijnbaar onbenulligs als een kussen. Is dit wel een kussen dat Golda zou hebben gehad? Nee, die zou een handgemaakt kussen hebben, dus dan laat je snel zo’n kussen komen. Het zijn juist zulke kleine dingen die bij het acteren een groot verschil kunnen maken.’