Passages is een pijnlijk eerlijk en verrassend liefdesdrama

Vijftig jaar geleden, misschien twintig jaar terug ook nog, zouden mensen waarschijnlijk heel anders over Tomas geoordeeld hebben. Veel milder, vermoed ik.
‘Dat denk ik ook. Mijn film is geïnspireerd op L’Innocente uit 1976, de laatste film van Luchino Visconti. Die film gaat over een man die alles lijkt te hebben. Succes, een vrouw, een maîtresse. Maar zodra hij zijn vrouw dreigt kwijt te raken ziet hij zijn maîtresse niet meer staan en doet hij er alles aan om zijn vrouw terug te krijgen. L’Innocente is een film over macht en privileges. Maar privileges betekenen nog niet dat je kan domineren. Dat geldt ook voor Tomas. Je denkt misschien dat hij veel macht heeft, maar hij heeft vrijwel nooit wat hij wil. Ik heb mijn film nu een paar keer teruggezien en mij viel op hoezeer Tomas probeert de wereld om zich heen te controleren en hoe slecht hij daarin slaagt. Misschien beseft hij dat aan het eind van de film, maar misschien ook niet. We weten het niet. En zelfs wanneer hij aan het eind sadder and wiser is, leidt inzicht nog niet altijd tot verandering. Pijn wel, is mijn ervaring. Emotionele pijn vooral: dat wil ik nooit meer en ga ik dan ook uit de weg.’

Tomas is een filmregisseur. Ziet u veel Tomassen om u heen?
‘Zeker. Ik werk toevallig in de filmwereld, dus ik zie ze daar. Maar iedereen kent wel iemand als Tomas. Er zijn genoeg mannen die zich gedragen op manieren die ze zelf eigenlijk niet goedkeuren. En daarvoor hoef ik niet eens zover te zoeken. Zo’n man zie ik elke dag in de spiegel.’

Heeft u een voorbeeld?
‘Gisteren nog. Ik ging lunchen met wat collega’s en wie was de eerste van ons vijven die de stoel koos waarop hij ging zitten? Dat was ik. En dat is zomaar een voorbeeld. In tegenstelling tot Tomas probeer ik vaak te verhullen wat mijn macht is, maar hij is daar heel open over. Hij is veel eerlijker dan ik.’

U schreef Tomas met de Duitse acteur Franz Rogowski in gedachten. Waarom Franz?
‘Ik werd heel opgewonden van hem toen ik hem zag in Michael Hanekes Happy End. Alsof ik naar een wild beest keek.’

Het script is af en dan moet u hem bellen...
‘Dat ik hem aan de lijn kreeg betekende al dat hij in ieder geval geïnteresseerd was. En dan hoop je maar dat je hem in het gesprek kan overtuigen. Wat dus gelukt is. Ik vertelde overigens pas na dat gesprek dat ik Tomas met hem in gedachten had geschreven. Daar wilde ik hem niet meteen mee opzadelen.’

Voor zover ik kan nagaan is Franz niet gay, wat tegenwoordig voor sommigen een probleem is. Heteroacteurs mogen geen gay rollen meer spelen. Was Franz’ geaardheid überhaupt een overweging voor u?
‘Ik vraag nooit aan mijn acteurs met wie ze slapen. Dat gaat mij niks aan, dus dat was dan ook geen overweging. Tegelijkertijd, om iemand als Ben Whishaw [die Martin speelt, red.], die openlijk gay is, in de film te hebben was een cadeau. Het is toch anders. Vanwege de ervaring en vanwege de details. Weet je wat de film voor mij zo bijzonder maakt? Het scenario van Passages ging nog sterk over identiteit, de identiteit van een gay man die valt voor een vrouw. Voor een gay man van bijna zestig, ik ben nu 57, is identiteit namelijk heel belangrijk. Die had ik toen ik opgroeide hard nodig om aan de rest van de wereld te kunnen laten zien wie ik ben. Maar uiteindelijk gaat de film daar helemaal niet meer over. Dat is vooral te danken aan de acteurs. Die komen uit generaties na mij en zijn veel flexibeler als het om identiteit gaat. Dat heb ik geleerd van deze film, en ik ben blij dat deze oude, of in elk geval oudere man een jonge film heeft gemaakt!’