Tien filmtips voor Eye Film Player

Met Gouden Beer bekroonde cinema-klassieker, die de wereldklasse bevestigde van de Oekraïense regisseur Larisa Shepitko. Het was helaas ook de laatste titel in haar onderscheidende oeuvre, dat slechts een handvol speelfilms telt: in 1979 stierf ze bij een verkeersongeluk. In dit in zwart/wit geschoten, diepmenselijke anti-oorlogsdrama ploeteren twee partizanen – een pragmatisch overlever en een idealist – door kniediepe sneeuw op zoek naar voedsel als ze door de Duitsers worden gesnapt. Het lijkt wel of Shepitko de beeldtaal eigenhandig heruitvond, zo origineel is haar intense, tactiele stijl, vol spectaculaire close-ups.

Er bestaan veel mooie films, maar weinig films die puur over schoonheid gaan. Dit is zo'n film over schoonheid. Telkens vraag je je af wat er mooier is: de strijkende, zwemmende en marcherende mannen van het vreemdelingenlegioen, of de manier waarop regisseuse Claire Denis die heeft vastgelegd. Als contrast dient slechts één gezicht, dat van Denis Lavant. Hij heeft een kop die je naar adem doet happen. Soms is de vormgeving zo overdreven gestileerd dat je erom moet lachen. Maar vaker brengt het je in een trance. Als Denis Sneeuwwitje zou verfilmen, zou ze er opnieuw een meesterwerk van maken.

De wereld gaat ten onder. Dus kunnen Marie en Marie zich net zo goed misdragen, niet? De twee jonge vrouwen pakken hun vrijheid en zoeken de grenzen op in deze vrolijke klassieker. In kleurige jurken en badpakken laten de twee rebellen met onder meer een flinke food fight een spoor van destructie achter. Věra Chytilová maakte deel uit van de Tsjechische New Wave, geïnspireerd door filmbewegingen in Frankrijk en Italië die een losse camera- en montagestijl en experimentele vertelvormen voorstonden. De Tsjechische autoriteiten verboden de film. In het buitenland werd de film daarentegen enthousiast ontvangen.

Journalist Marcello Rubini (Marcello Mastroianni) holt van de ene primeur naar het volgende schandaal, slaapt in een bordeel, bezoekt een intellectueel, alles te midden van de jetset van Rome. Hij weet zijn cynische afstandelijkheid te bewaren, maar hij ontdekt te laat dat hij van zichzelf en van het 'echte leven' is vervreemd. Een van de beste en in elk geval meest toegankelijke films uit Fellini's oeuvre, met spectaculaire, aangrijpende en vermakelijke episodes, waaronder de beroemde scène van Mastroianni en Anita Ekberg in de Trevifontein. Gouden Palm in Cannes.

Drama rond een Amsterdams bordeel met diverse krachten, van beginnende huisvrouwen tot geroutineerde oudgedienden. Gelijktijdig speelt een nog bleker relaas over een geketende vrouw en de prostituant die haar martelt. Filmmaker Marleen Gorris stelde niet teleur na haar debuut De stilte rond Christine M., de internationaal vermaarde artfilm waarin drie vrouwen een willekeurige man vermoorden. De vervolgstudie Gebroken spiegels werd een Hollandse thriller voor de argeloze kijker en een feministische pamfletfilm voor de geëngageerde toeschouwer. Een Nederlands hoogtepunt uit de productieve filmjaren tachtig.

De vijftienjarige Flyora heeft er zin in, als hij in 1943 op het Wit-Russische platteland door de partizanen wordt ingelijfd. Maar als hij kennismaakt met de verschrikkingen van de oorlog, gaat de glans er gauw vanaf. Nadat hij tijdens gevechtshandelingen afgedwaald raakt van zijn groep, probeert hij met een meisje de weg terug te vinden naar zijn geboortedorp. Meesterlijke aanval op de oorlogsretoriek uit communistische propagandafilms, die door zijn surrealistische, impressionistische vorm de verpletterende oorlogservaringen van de jonge Flyora tastbaar weet te maken.

Pather Panchali (1955) is het eerste deel van Rays drieluik over het tragische bestaan van een doodgewone, arme Indiase familie. Het jongetje Apu groeit op met een afwezige vader, een verbitterde moeder, een stokoude tante en zijn liefhebbende zus. Rampspoed is nooit ver weg in de sprankelende vertelling, die realisme combineert met lyrische lichtvoetigheid. Regisseur Ray liet zich sterk beïnvloeden door het neorealistische Ladri di biciclette (1948) van Vittorio De Sica, maar gaf een eigen draai aan de stroming. De filmmuziek van sitarspeler Ravi Shankar geldt inmiddels ook als klassiek.

‘De engste film die ik ooit heb gezien,’ noemde cineast Stanley Kubrick deze bewerking van Tim Krabbés populaire roman Het gouden ei. Over de Nederlandse geliefden Rex en Saskia, die op vakantie gaan naar Zuid-Frankrijk. Nadat Saskia onderweg verdwijnt bij een tankstation, begint voor Rex een jarenlange zoektocht. Een macaber verhaal over noodlot en obsessie, origineel verteld, overtuigend gespeeld en nog altijd erg beklemmend. Dankzij het internationale succes mocht regisseur Sluizer zelf een Hollywood-remake overzien, maar die film (The Vanishing, 1993) werd een flop, mede vanwege de onzalige keuze om het schokkende slot te wijzigen.

Na het vallen van 'De Bom' discussiëren enkele vrienden op een afgelegen Zweeds eiland over de zin van het leven met als erudiet hoogtepunt een Nietschze citerende postbode. Tarkovski's drijfveer was 'the absence in our culture of room for a spiritual existence'. Een pretentieus uitgangspunt, maar de boodschap komt wonderwel over door de naadloze combinatie van woord, beeld en muziek (Bach, Japanse en Zweedse volksmuziek). Tarkovski's laatste film. Hij schreef zelf het scenario.

Prachtig autobiografisch portret van (straat)fotograaf en cineast Ed van der Elsken. De documentaire is deels een collage van foto’s en dia’s met commentaar van de kunstenaar. Daarnaast volgen we hem tijdens bijzondere fotosessies. We zien en horen het eigenzinnige karakter van de Amsterdammer, wiens nonchalante (soms zelfs gapende) voice over je onder een warme deken meeneemt naar de jaren zestig. Grappig en eerlijk, met veel foto’s van karakteristieke koppen uit verre landen en absurde anekdotes. Het einde biedt een intiem inkijkje in zijn gezinsleven op een boerderij aan het IJsselmeer. Gefilmd door zijn toenmalige vrouw en fotograaf Gerda van Veen en bekroond met de Staatsprijs voor de Filmkunst.

Ook te streamen: drie klassiekers van de eigenzinnige dromer Werner Herzog. Waaronder zijn meesterwerk Aguirre, der zorn gottes uit 1972.

In het EYE-programma Badlands staan maandelijks Nederlandse filmtalenten centraal. Een deel van de ijzersterke korte films van deze jonge makers is te zien op de Eye Film Player: Onderhuids van Emma Branderhorst, Watamula van Kevin Osepa, Marlon Brando van Vincent Tilanus en Jetski van Sharif Abdel Mawla. De korte films zijn verzameld op deze pagina.

Ook de moeite waard: Noa Johannes sprak voor VPRO Cinema met zeven talenten uit het Badlands-programma. Bekijk die interviews op deze pagina