Een rebelse protagonist in een al even dwarse film, die desondanks heerlijk relaxed kabbelt als een riviertje in de vrije natuur. Het bij vlagen surrealistische Los delincuentes verzet zich met uitgebeende humor, ongebruikelijke shots en dito montagetechnieken tegen allerlei conventies over ruimte, tijd en werkelijkheid. Ook tegen conventies over film, maar met name tegen wat men in de moderne tijd verstaat onder vrijheid en criminaliteit. Niets verloopt volgens plan. En er zijn parallelle werkelijkheden. Zo probeert de Argentijnse filmmaker Rodrigo Moreno (El Custodio) niets minder te vangen dan het mysterie van het leven. Over deze zoektocht spreken we hem half februari via Zoom.
Los delincuentes gaat over hoe het kapitalisme de levens van mensen steelt door ze vijf dagen per week in kantoren op te sluiten. In uw film steelt bankmedewerker Morán zijn leven terug onder het motto ‘liever drieënhalf jaar in de gevangenis dan nog 25 jaar op kantoor’. Wilt u mensen laten nadenken over de vraag: wat is nu eigenlijk ‘crimineel’?
Rodrigo Moreno: ‘Ik wil ze laten nadenken over hun bestaan en over de tijd die ze werkend doorbrengen. Over wat exploitatie is, wat vrijheid is. Over waar het in het leven om draait.’
Drieënhalf jaar in de bak of 25 jaar in een bank? In Los delincuentes haalt een bankemployee een tas vol dollars uit de kluis om zijn leven ‘terug te stelen’. Ook regisseur Rodrigo Moreno zoekt vrijheid in rebellie. ‘Als verteller probeer ik disfunctioneel te zijn.’
‘Fouten zijn heel belangrijk: die openen poortjes naar de realiteit’
Er zijn vijf personages met namen die anagrammen zijn van elkaar. Hoofdpersoon Morán in Buenos Aires. Zijn collega Román, die in de vrije natuur Morna, Ramón en Norma ontmoet. Zijn dit ook bijna-anagrammen van liefde (amor) of het gebrek daaraan (no amor), zaken die in uw film zo’n belangrijke rol spelen?
‘Dat zou te logisch zijn. Mijn benadering van cinema is meer intuïtief. Ik laat me graag leiden door toeval. Maar het is wel iets speels, in de geest van de fabel die ik probeer te creëren om de realiteit te ontstijgen. Het lot van Morán en zijn collega Román is – vergelijkbaar met een anagram – gevormd door dezelfde acties, in verschillende tijden, met elk een eigen betekenis. Het dubbelgangermotief dat door de film is geweven zie je ook terug in de split screens die ik gebruik en in de beslissing om Germán de Silva een dubbelrol te laten spelen.’
Still uit Los delincuentes
Zijn er ook parallellen tussen u en de filmmaker die in Los delincuentes zit?
‘Zijn aanwezigheid in de film is natuurlijk niet toevallig. Het is zijn missie om Morán te laten inzien dat je je eigen tijd kunt gebruiken om onproductief te zijn. Morán komt uit de productieve wereld: dagelijks klokt hij in op kantoor om andermans geld te tellen. Ramón, de Chileense filmmaker die Morán in de heuvels tegenkomt, heeft – net als ik – geen idee wat voor film hij aan het maken is. Hij dwaalt rond zonder een doel dat in geld is uit te drukken: op zoek naar poëzie.’
En naar het mysterie van het leven, afgaand op het boek dat het hart vormt van de film: La obsesión del espacio uit 1972 van Ricardo Zelarayán. Wat sprak u daarin aan?
‘Veel. Om te beginnen is het een lang gedicht over een wandeling in de natuur. Als lezer genoot ik van elk woord, zonder enig idee te hebben waar de schrijver me zou brengen. Steeds komt hij weer terug bij een groot zoutmeer dat het mysterie van het leven symboliseert. In mijn film is het een van de dingen die de rijkdom van het leven vertegenwoordigen zonder dat ze ook maar iets met elkaar te maken hebben, zoals daar bijvoorbeeld ook zijn: de minimalistische Franse cineast Robert Bresson, de Argentijnse hardrockgroep Pappo’s Blues, tangocomponist Astor Piazzolla en mijn keuze voor autonome acteurs, wier vitaliteit uit hun ogen en gebaren spreekt.’
‘In mijn films streef ik ernaar disfunctioneel te zijn als verteller'
Rodrigo Moreno
Van een filmmaker wordt toch ook een zekere productiviteit verwacht. Waarin vindt u uw vrijheid?
‘In mijn films streef ik ernaar disfunctioneel te zijn als verteller. Ik probeer mijn verhalen steeds open te breken en afslagen of omwegen te nemen die me naar dimensies vervoeren waar conventionele verhalen je nooit brengen. Ik verzet me tegen hedendaagse filmformats die de onbegrensde mogelijkheden van de filmtaal bedreigen.’
Acteren is iets spelen wat vooraf is bedacht en uitgeschreven. Hoe brengt u daarin de spontaniteit en de verrassing van het leven tot uitdrukking die u zoekt?
‘Veel scènes uit de tweede helft van de film, die zich afspeelt in de heuvels, heb ik pas op de dag van de opname geschreven om nieuwe dingen toe te laten, om het fris te houden. Ik probeer steeds ruimte te creëren zodat de realiteit in mijn film kan laten binnendringen. Want hoezeer je alles ook van tevoren bedenkt: de camera vangt altijd het nu. Het beste voorbeeld daarvan is de scène met de kleine rode bloem die we toevallig vonden en besloten te filmen. Of de vrijscène waarin Román en Norma uit bed vallen, dat was een cadeautje tijdens de opnames. Naast toeval, spontaniteit en levendigheid zijn fouten heel belangrijk: die openen poortjes naar de realiteit. De filmindustrie daarentegen is gebaseerd op het vermijden van fouten. Regisseurs moeten mensen zonder twijfel zijn. Voor mij is dat een nachtmerrie: twijfel is het interessantste dat ik mijn filmkunst kan geven.’
Los delincuentes
Los delincuentes draait vanaf donderdag 28 maart in de bioscoop