Het voor vijf Oscars genomineerde American Fiction is een intelligente satire

Wanneer auteur Thelonious ‘Monk’ Ellison (Jeffrey Wright) van zijn agent hoort dat zijn boeken ‘niet zwart genoeg zijn om te verkopen,’ schrijft hij uit frustratie een roman gevuld met zwarte stereotypen. Hij wil dat het boek de literaire wereld een spiegel voorhoudt, over hun verering van 'echte en rauwe' verhalen over de strubbelingen van zwarte mensen. Hij noemt het boek Fuck, doet alsof het geschreven is door een voortvluchtige crimineel en denkt dat het daardoor niet te publiceren is. Natuurlijk wordt het een razend succes. Hij krijgt een voorschot van 750 duizend dollar en een filmdeal.

Debuterend regisseur Cord Jefferson baseerde het scenario van American Fiction op de satirische roman Erasure uit 2001, waarin schrijver Percival Everett kritiek uit op de literaire wereld en hun verering van 'echte en rauwe' verhalen over de strubbelingen van zwarte mensen.

De kritiek op het literaire circuit uit Erasure stamt duidelijk uit de eeuwwisseling, toen veelgeprezen boeken over zwarte mensen vaak werden geschreven in zwarte spreektaal. Dat is niet meer zo. Gelukkig verlegt American Fiction de focus naar een kritiek op Hollywood. En dat is niet de enige aanpassing. Terwijl Everett het hele boek Fuck in zijn roman opnam, zien we in American Fiction bijvoorbeeld slechts een stukje. In plaats daarvan focust de film op Ellisons persoonlijke leven. Zo laat de film zien wat er anno nu nodig is om een wit publiek te trekken: geen traumaporno over de strubbelingen van arme mensen (zoals in Fuck), maar een herkenbaar persoonlijk verhaal over de culturele elite (zoals dat van Ellisons persoonlijke leven). 

In American Fiction is Ellison de enige schrijver in een familie van artsen. Ze bezitten een strandhuis en hebben een inwonende bediende. Als hij ontslagen wordt als literatuurprofessor van een universiteit in Californië, besluit hij om zijn familie in Boston op te zoeken. Hij mag ze niet graag. Zijn broer en zus hebben het hem altijd kwalijk genomen dat hij het lievelingetje van zijn vader was.

Wat volgt is een persoonlijk verhaal dat in grote lijnen de intellectuele drama's over witte, middelbare mannen nabootst. Monk ontdekt dat zijn geliefde vader, die eerder zelfmoord pleegde, zijn moeder jarenlang bedroog. Zijn broer blijkt gay te zijn. Ondertussen wordt Monk verliefd op de buurvrouw.

Zo loodst de film via de inmiddels breed gedragen kritiek op ‘traumaporno’ een veel sluwere kritiek als een Paard van Troje naar binnen. De clou komt in de briljante derde akte, waarin we zien dat de ‘Oscar-baity’ film die gemaakt wordt niet Fuck, maar American Fiction zelf is. Daarmee heeft Jefferson zijn punt bewezen: American Fiction werd eind januari voor maar liefst vijf Oscars genomineerd.