De beste HBO Max documentaires van dit moment

Wat maakt The Sopranos nou zo goed en baanbrekend dat we het, vijfentwintig jaar nadat de eendjes uit Tony Soprano’s zwembad vertrokken, nog steeds over de serie hebben? Dat is wat documentairetweeluik Wise Guy: David Chase and The Sopranos van regisseur Alex Gibney onderzoekt. Gibney blikt met directe betrokkenen, onder wie acteurs, makers en schrijver David Chase, opvallend openhartig terug op het succes van de serie. Het tempo van de documentaire ligt hoog, en toch weet Gibney met prachtige achter de schermen-beelden opvallend intiem en grondig te zijn. Een feest voor alle The Sopranos-fans.

De uitzinnige en fascinerende docuserie Chimp Crazy, van de maker van de hit Tiger King, gaat opnieuw over de bizarre wereld van Amerikanen die exotische wilde dieren houden. Tonia Haddix, alias ‘the Dolly Parton of chimps’, vecht voor haar lievelingsaap Tonka, terwijl dierenrechtenorganisatie PETA haar op de hielen zit. Hoe gevaarlijk is het om apen als mensen te zien? Aan de hand van het kat-en-muisspel tussen Tonia en PETA vertelt de serie uiteindelijk een verhaal over hoe mensen zichzelf voor de gek houden in de verbintenissen die ze aangaan met dieren.

Deze documentaire is meer dan het zoveelste sterrenportret. Nieuw ontdekte interviewopnames van journalist Richard Meryman schetsen in combinatie met prachtig archiefbeeld niet alleen het leven van Hollywoodicoon Elizabeth Taylor (1932-2011) maar ook de opkomst van paparazzi en celebritycultuur. Taylors acteercarrière werd overschaduwd door de constante publiciteit over haar liefdesleven. Ze trouwde maar liefst acht keer, waarvan twee keer met mede-ster Richard Burton. De bladen kregen er geen genoeg van en zelfs de paus sprak er schande van. Maar wie was Liz Taylor echt? Zij draaide al vanaf haar tiende mee in Hollywood en was daardoor een zoekende, maar ook heel sterke en kritische vrouw.

Sterke documentairetrilogie waarin drie filmmakers uit Texas terugkeren naar hun geboortestreek om de complexe problemen van de staat te onderzoeken. Richard Linklater onderzoekt het florerende gevangenissysteem, Alex Stapleton kijkt naar de gevolgen van de succesvolle olie-industrie voor de zwarte bevolking, en Iliana Sosa keert terug naar El Paso om de problemen aan de grens bloot te leggen. De aanpak van de regisseurs is daarbij behoorlijk persoonlijk, waarin ook hun eigen jeugd en familiegeschiedenis een belangrijke rol speelt. Juist die persoonlijke aankleding maakt de grote, complexe problemen van Texas knap inzichtelijk.

Wanneer een wandelaar dood wordt gevonden in een tentje in Florida, komt de politie er al gauw achter dat hij al zijn fysieke en digitale sporen heeft uitgewist. Ze starten een zoektocht naar de identiteit van deze man, die niets oplevert, maar dan gaat het internet, in de vorm van burgerspeurneuzen (oftewel sleuths), zich ermee bemoeien. Alles op alles zetten ze om erachter te komen wie de man is die zich ‘Mostly Harmless’ noemde en gaandeweg maken ze een held van hem. De strijd die ontstaat tussen twee van de sleuths maakt deze documentaire niet zomaar een truecrimethriller, maar een gelaagd, diep menselijk verhaal.

Deze HBO-documentaireserie vertelt in vier meeslepende afleveringen over het korte, tumultueuze bestaan van Stax Records, de platenmaatschappij die legendes als Otis Redding en Isaac Hayes voortbracht. Opgericht in het zwaar gesegregeerde Memphis van de jaren ’60, waar de opnamestudio de enige plek in de stad was waar zwarte en witte muziekliefhebbers samenkwamen. Stax: Soulsville USA geeft terecht aandacht aan dit te onbekende, boeiende en belangrijke hoofdstuk uit de muziekgeschiedenis met interviews met de mensen die erbij waren, prachtige archiefbeelden en - uiteraard - een fantastische soundtrack.

Kunstenaar Nikzad Nodjoumi moest Iran ontvluchten na de islamitische revolutie in 1979. Enkele van zijn schilderijen – die als te provocerend werden beschouwd – bleven achter, maar wat is er met die veelzeggende kunstwerken gebeurd? Samen met zijn dochter (Sara Nodjoumi, tevens regisseur van de docu) probeert hij vanuit Amerika de schilderijen weer in zijn bezit te krijgen. Een spannende premisse, al blijkt deze gevoelige documentaire vooral te gaan over familiebanden en over wat je opgeeft als je een revolutie najaagt.

Het eerste deel van de documentaireserie The Jinx, uit 2015, kende een bizarre ontknoping. De rijkeluiszoon Robert Durst bekende in een interview met de makers per ongeluk drie moorden omdat zijn microfoon nog aanstond op de wc (‘Natuurlijk heb ik ze allemaal vermoord.’). Het tweede deel werd negen jaar later gemaakt, en pakt de draad op na de arrestatie in 2015, met veel telefoongesprekken vanuit de gevangenis en een keur aan nieuwe paradijsvogels uit de omgeving van Durst. Het slot van het tweede seizoen is minder opzienbarend, maar nog altijd fascinerend, ook door de uitgebreide reflectie op de nasleep van die eerste reeks.

De veelzijdige carrière van acteur, komiek en filmregisseur Albert Brooks is een heerlijke om op terug te blikken, zo bewijst deze aanstekelijke documentaire. Als geen ander wist hij met vernieuwende en atypische sketches zijn stempel te drukken op het Amerikaanse komedielandschap, om dat vervolgens voorgoed te veranderen. Regisseur Rob Reiner, zelf ook verdienstelijk acteur en filmmaker - en bovendien Brooks’ beste vriend sinds hun middelbareschooltijd - voert een openlijk gesprek met de baanbrekende komiek over diens leven en carrière, en spreekt daarnaast een tiental bewonderaars, onder wie Conan O’Brian, Steven Spielberg en Chris Rock. Het resultaat is een boeiend, plezierig en vanzelfsprekend erg grappig documentaireportret.

Hoogst vermakelijk drieluik over ‘de grootste fondsenwervingszwendel in de Amerikaanse geschiedenis’. Voormalig telemarketeer Sam Lipman-Stern werkt in de vroege jaren nul voor een schimmig bedrijf in New Jersey, waar elk type werknemer welkom is. Geen opleiding? Welkom! Strafblad? Welkom! De enige voorwaarde is dat ze zoveel mogelijk geld aftroggelen van consumenten, vaak onder de meest dubieuze voorwendselen. Lipman-Stern besluit zijn ervaringen bijna twintig jaar lang vast te leggen op camera, en dat resulteert in een fascinerend, bij vlagen volstrekt absurd beeld van een verdorven cowboyindustrie.