Chimp Crazy: nieuwe uitzinnige docuserie van de maker van Tiger King

‘Mijn kinderen’, zo noemt de Amerikaanse Tonia Haddix haar chimpansees consequent. En mannetjes-chimp Tonka is haar lievelingskind. Tonia is in de vijftig en ze laat er geen misverstand over bestaan: Tonka is belangrijker voor haar dan haar echte kinderen en ook belangrijker dan haar echtgenoot. Alles zou ze voor haar aap opgeven.

Tonia, die zichzelf ‘the Dolly Parton of chimps’ noemt vanwege haar zuurstokroze uiterlijk (met over-de-top nepwimpers, opgeblazen lippen en gigantische blonde pruiken), is de hoofdpersoon in de vierdelige docuserie Chimp Crazy. Dit vierluik is van dezelfde regisseur als de hitserie Tiger King, Eric Goode. Tiger King ging ook over de dubieuze praktijk van het houden van exotische wilde dieren en schetste geen rooskleurig beeld van de hoofdpersonen. Goode kan daardoor zelf geen toegang krijgen tot Tonia en schuift iemand anders naar voren om haar te volgen: de sympathieke Dwayne, die zelf afkomstig is uit de circuswereld en zo makkelijk het vertrouwen wint van Tonia.

Die constructie roept interessante morele vragen op, al is dat maar een zijpad binnen het uitzinnige maar fascinerende Chimp Crazy. Aan de hand van het kat-en-muisspel tussen Tonia en de Amerikaanse dierenrechtenorganisatie PETA vertelt de serie uiteindelijk een verhaal over hoe mensen zichzelf voor de gek houden in de verbintenissen die ze aangaan met dieren.

Dat gebeurt al bij gewone huisdieren, maar bij chimpansees neemt de vermenselijking extreme vormen aan door hun intelligentie: je kunt deze apen zo’n beetje alles leren. Van oudsher speelden ze daardoor ook een prominente rol in de entertainmentindustrie: zo was Tonka model voor talloze Hallmarkkaarten en speelde hij in films, onder meer Buddy (1997) en Babe: Pig in the City (1998). Inmiddels mag dit niet meer. De Schotse acteur Alan Cumming, die in Buddy een speciale band kreeg met Tonka, sluit zich in Chimp Crazy juist aan bij het PETA-kamp en wil Tonka bevrijden uit Tonia’s kelder, waar de aap Happy Meals eet en Instagramfilmpjes kijkt.

Naast Tonka’s verhaal komen er eerdere tragische geschiedenissen voorbij die laten zien hoe ontzettend fout het uiteindelijk altijd afloopt als je een chimpansee als huisdier neemt. Met als gruwelijk dieptepunt chimp Travis, de ‘grote liefde’ van zijn baasje Sandra. Sandra’s goede vriendin Charla, die tot dan toe een warme band had met de aap, werd voor het leven verminkt door Travis, die haar hele gezicht verwoestte en haar handen van haar armen trok.

Ondanks dit horrorverhaal nam Sandra uiteindelijk toch weer een nieuwe chimpansee. Tonia blijft er eveneens op staan voor ‘these kids’ te zorgen, ook wanneer zij een keer – minder ernstig, maar toch – wordt aangevallen. Want, aldus de apen-Dolly Parton, deze chimpansees zijn humansees: half aap, half mens. ‘Met een voorkeur voor de menselijke kant,’ zo zegt ze beslist. Daar zou je die arme apen zelf wel eens over willen horen.