Zelfs de Russen die onlangs na de moord op oppositieleider Navalny een bloemetje kwamen leggen in zijn nagedachtenis werden hardhandig opgepakt; ieder kritisch geluid is levensgevaarlijk onder Poetins paranoïde regime, dat bleek maar weer. Hoeveel moed heb je dan wel niet als je als kunstenaar midden in een Russische supermarkt protestleuzen durft te verspreiden? Sasha Skolichenko (Sint-Petersburg, 1990) deed dat in april 2022, twee maanden na de Russische inval in Oekraïne. Op de prijskaartjes in de schappen van de supermarkt in Sint-Petersburg stond bijvoorbeeld opeens ‘Mijn overgrootvader vocht niet in de Tweede Wereldoorlog om Rusland een fascistische staat te laten worden die Oekraïne aanvalt’, ‘De prijs van deze oorlog is de levens van onze kinderen’ en ‘Poetin liegt al twintig jaar tegen ons via de tv, het resultaat is dat we bereid zijn om oorlog en leugens goed te praten’.
In de documentaire Bericht van Sasha van Anna Rudikova volgen we de vele hoorzittingen in het proces tegen Sasha Skolichenko. Sasha’s dierbaren, en dan vooral haar partner Sonya en beste vriend Lyosha, doen er alles aan om Sasha bij te staan. Door hun openlijke queer-identiteit lopen zij nog extra risico; Lyosha’s blauwgeverfde lange haar is in Poetins Rusland geen fashion statement, maar een politieke daad. Wanneer hij met bruut geweld wordt aangehouden bij een actie om Sasha’s boeken te verkopen, vertrouwt een van de agenten hem toe dat hij vindt dat haarkleur een persoonlijke keuze zou moeten zijn. ‘Dat vatte ik op als niet minder dan een coming-out,’ lacht Lyosha.
Na lang proberen lukt het Sonya en Lyosha om kleurpotloden de gevangenis in te krijgen, waarmee Sasha lieflijke tekeningen vol hoop maakt. Sowieso is het ontroerend om te zien hoe Sasha en haar vrienden met gevaar voor eigen leven zachtheid, liefde en vrolijkheid in stelling brengen tegen het hardvochtige regime. Op een zitting die plaatsheeft op Sasha’s verjaardag heeft de hele vriendengroep zich uitgedost met feestneuzen, feesthoedjes en ballonnen. En Sasha verklaart in het beklaagdenbankje: ‘Deze rechtszaak is zo eigenaardig en grappig dat ik soms het gevoel heb dat er confetti uit het plafond zal neerdalen, er muziek en vuurwerk komt en de mensen zullen opstaan en dansen, terwijl ze roepen: 1 april!’
Zo is haar rechtszaak helaas niet afgelopen. Maar tot het einde toe bleef Sasha haar boodschap van pacifisme verkondigen, gekleed in een regenboogshirt met een hartje op de borst. Ze werd afgelopen november veroordeeld tot zeven jaar cel, gebaseerd op de wet ‘tegen fakenieuws’ die Poetin in 2022 instelde om alle kritiek op de inval in Oekraïne te smoren. Amnesty International heeft Skolichenko aangemerkt als gewetensgevangene en biedt de mogelijkheid om haar te schrijven in de gevangenis.