‘Ik dacht dat het remsporen waren.’ Voormalig sheriff Billy Rowles beschrijft al rijdend wat hij vijfentwintig jaar geleden op deze plek in het Texaanse stadje Jasper aantrof. ‘Het bleken stoffelijke resten, botten en bloed te zijn die op het wegdek gesmeerd waren’. Op 7 juni 1998 werd de Zwarte Amerikaan James Byrd Jr. door drie mannen in elkaar geslagen en vijf kilometer lang, met kettingen vastgebonden, achter hun auto meegesleept. Zwaar toegetakeld, werd James bij een Afro-Amerikaanse kerk achtergelaten. In de laatste aflevering van haar documentaire reeks State of Hate, rijdt Margriet van der Linden samen met de volkse sheriff in zijn pick-up dezelfde noodlottige route als James Byrd Jr..
‘Iemand die zoiets doet, denkt niet hetzelfde als wij’, stelt Rowles. Volgens de pensionado bestaat racisme allang niet meer in Jasper. Rowles’ witte vrienden vertellen een sceptische Van der Linden, ‘als je niet over racisme praat, dan verdwijnt het’. Een uiterst wit perspectief, observeert Margriet terecht. Voor deze mannen is racisme geen probleem, maar slechts hinder.
Voor witte Amerikanen is de moord op Byrd in Texas – in 1998 – hét incident dat ‘plots’ een ongemakkelijk licht schijnt op het gewelddadige racisme dat eind vorige eeuw nog altijd leefde in de Verenigde Staten. Twee van de drie daders waren witte suprematisten, lid van de Ku Klux Klan en toonden na hun arrestatie geen enkel berouw voor hun daad. Voor Afro-Amerikanen kwam de dood van Byrd evengoed als een mokerslag aan. Door de brute mishandeling van Rodney King door witte politieagenten in 1991, de gruwelijke marteling en moord van de veertienjarige Emmett Till in 1955, en de ontelbare lynchpartijen in de Zuidelijke staten na het einde van de Amerikaanse burgeroorlog, was het voor hen echter geen verassing. Na Byrd, waren er nog ontelbare slachtoffers van wit geweld. Eric Garner, Michael Brown, Breonna Taylor, George Floyd – om er een paar te noemen.
Ongeacht wat de volkse sheriff gelooft, racisme is een groot probleem in Texas. In 2022 bleek dat er deze staat de meest witte suprematistische propaganda werd verspreid van de hele Verenigde Staten. In 2023 zijn de haatmisdrijven in Texaanse steden maar liefst verdriedubbelt. ‘Laat niemand zeggen dat racisme hier niet bestaat’, merkt een Afro-Amerikaanse kapper in Jasper cynisch op. Er is volgens hem weinig veranderd sinds 1998. ‘Als je lastig bent, komt het racisme vrij snel naar buiten’. Deze uitspraak is in lijn met wat Van der Linden hoort wanneer zij de familie van een van de moordenaars van Byrd bezoekt. Slachtoffers in hun eigen recht, maar niet onschuldig aan de haat in de Verenigde Staten: ‘Ik heb geen vooroordelen, maar soms maken zij het er gewoon naar’.