The Earth is as Blue as an Orange: het dagelijks bestaan in tijden van oorlog

‘If the Russians can get away with shooting down a civilian aircraft without being brought to justice, they can get away with anything,’ schrijft filmrecensent Geoffrey Macnab naar aanleiding van de bijzondere MH17-documentaire Iron Butterflies (2023) die Arte eerder in het Duits uitzond. En zo geschiedde. Morgen is het exact twee jaar geleden dat het Russische leger Oekraïne binnenviel. Om die reden besteden verschillende omroepen deze week aandacht aan dit tragische conflict dat tot op heden gaande is. 

Vanavond, in The Earth is Blue as an Orange (2020), kan de kijker aanschouwen hoe een gezin uit de Donbas regio invulling geeft aan het dagelijks bestaan in tijden van oorlog. De Oekraïense regisseur Iryna Tsilyk richt hiervoor de lens op alleenstaande moeder Anna en haar vier kinderen. Anna besloot om niet te vertrekken, maar om met het gezin in de Oost-Oekraïense stad Krasnohorivka te blijven wonen. In haar huis, de belangrijkste arena van de film, creëert ze een veilige en creatieve omgeving voor haar kroost. Er wordt op muziekinstrumenten geoefend, gekibbeld aan de eettafel, en gespeeld met de huiskatten. Kortom, normalisering van het leven aan een frontlinie. En dus meldt oudste dochter Myroslava zich na haar eindexamen aan voor de filmacademie. Tot grote vreugde wordt zij toegelaten, waarop Myroslava besluit om met haar moeder een korte film te maken over de oorlog.

Tsilyk volgt hen in dit proces, wat een zeker ‘Droste-effect’ oproept en een bevreemdende uitwerking heeft. De kijker ziet scenes waarin de gezinsleden zich lachend naar de schuilkelder begeven, maar bijvoorbeeld ook een scene waarin Myroslava in gezelschap van wat vrienden een wensballon opsteekt, omdat ze zo graag op de filmacademie wil worden aangenomen. Kleuters die op school instructies krijgen, voor het geval dat er een raketinslag is, en vrolijk op de grond liggen te oefenen. Is het écht of voor de film?

In de verte klinken er op de achtergrond raketinslagen. Een pantservoertuig dat traag langs een mistroostig flatgebouw rijdt. Een vrouw rent er haastig op af en vraagt aan de mannen die het voertuig besturen of zij wellicht medicijnen hebben voor haar zoontje met hoge koorts.  Een poes die verschrikt wegstuift. Een piepende ruitenwisser. Druppels die ritmisch op de vuile vaat vallen. Tsilyk laat het allemaal samenkomen in de film. De oorlog is er, altijd en overal, maar het leven gaat door.