Verward: het zorgsysteem loopt stuk rondom verwarde personen

In 2014 vermoordde Bart van U. oud-minister Els Borst. Een jaar later bracht hij zijn eigen zus om het leven. Bart was reeds bekend bij de Geestelijke Gezondheidszorg (ggz) en ook zijn ouders hadden, voorafgaand aan de moorden, bij hulpinstanties aan de bel getrokken. ‘Waarom ging het zo mis?’ vraagt de zoon van Els Borst, Dirk, zich voor de camera af in de eerste aflevering van de serie Verward van documentairemaker Jessica Villerius.

Jaarlijks zijn er in Nederland ruim 12.000 meldingen omtrent verward gedrag. De zesdelige reeks Verward van bnnVara belicht dit grote maatschappelijke thema vanuit een breed spectrum. Zo spreekt Villerius met hulpverleners, zoals wijkagenten, en met rechters die bijvoorbeeld per direct een zorgmachtiging afgeven over een verwarde burger. Verwarde personen zelf – dementerend of jong en gediagnosticeerd met schizofrenie – komen tevens aan het woord. Ouders en partners van patiënten die lijden aan een persoonlijkheidsstoornis alsook nabestaanden van mensen die om het leven kwamen door toedoen van een verward persoon – dikwijls al bekend bij ggz – delen eveneens hun verhaal. 

‘In feite herhaalt de geschiedenis zich keer op keer,’ licht Villerius toe. ‘Ik hoor al tien jaar nabestaanden en familieleden van verwarde personen zeggen: “we zagen dit mijlenver aankomen”, of: “niemand kon ons helpen”. Drie jaar lang stortte ik mij op dit onderwerp en probeerde ik het inzichtelijk te maken. Eigenlijk loopt het systeem telkens stuk op bureaucratische beperkingen. Door privacywetgeving is onderlinge samenwerking tussen instellingen nauwelijks mogelijk. Hulpverleners, de verslavingsarts, de ggz-deskundige, de recidivespecialist, opereren nu allemaal los van elkaar. En dan blijkt achteraf uit cijfers dat schizofrene mensen die een delict pleegden vrijwel allemaal hun medicijnen niet hadden ingenomen. Ook de crisisdienst is slechts bevoegd om alleen het “acute gevaar” weg te halen. Daarna belandt de verwarde persoon simpelweg weer thuis of op straat.’

‘Het ontbreekt in de ggz aan een helikopterview,’ vervolgt Villerius. ‘Iemand die het hele plaatje ziet, en niet alleen maar fragmenten. Ik pleit daarom voor het oprichten van een overkoepelende instelling waar politie en hulpverleners per regio de medische dossiers overzien en actief informatie delen. Daarmee kan men ernstig leed en onnodig hoge kosten voorkomen.’