Welke persoon gaat er schuil achter politicus Angela Merkel?

Hoe zou Angela Merkel zich hebben opgesteld ten aanzien van de oorlog in Oekraïne en de daarmee samenhangende energiecrisis? Misschien aanvankelijk wel net zo aarzelend en behoedzaam als haar opvolger Olaf Scholz. We zullen het nooit weten: Duitslands eerste vrouwelijke en langstzittende (zestien jaar) bondskanselier was al afgetreden in december 2021, in de tijd dat ze voornamelijk nog lof kreeg toegezwaaid. Ja, later barstte de al langer sluimerende kritiek los, vooral op Duitslands onder Merkel sterk toegenomen afhankelijkheid, tegen de afspraken in, van Russisch gas, in combinatie met een afwachtende houding, zelfs na de annexatie van de Krim in 2014, tegenover Poetins openlijk aangekondigde en uitgevoerde expansiedrift. Als kanselier-af verdedigde Merkel eenmalig en mondjesmaat haar toenmalige beleid, dat ze destijds al ‘alternativlos’ had genoemd. Daar valt zeker iets op af te dingen, al weet vooral achteraf iedereen het opeens beter. Het is afwachten welke plaats in de geschiedenis Merkel uiteindelijk krijgt toebedeeld.

Nu haar uitzonderlijke, dertigjarige politieke biografie al diverse malen is geschreven, rest nog steeds de vraag welke persoon, met welke motieven en drijfveren, achter de politicus schuilgaat. Merkel zelf heeft daarover altijd zo weinig mogelijk losgelaten, ze gaf zelden interviews. Wel werkt ze aan haar politieke memoires, die dit najaar moeten verschijnen. Aan de documentaire Merkel van Eva Weber, een Britse van Duitse komaf, heeft ze niet meegewerkt. Weber haalde verrassend veel filmbeeld uit Merkels leven in Oost-Duitsland boven water, en maakt duidelijk dat haar komaf ook bepalend was voor haar politieke loopbaan.

In de ddr-dictatuur was voor Merkel als dochter van een protestantse theoloog hooguit een onopvallende loopbaan als natuurkundige weggelegd; achteraf zei ze liever taaldocent te zijn geworden. Ze leerde vooral in gezelschappen neutraal en op haar hoede te zijn – in kleine kring kon en kan ze juist heel levendig en geestig zijn – en haar kaarten voor zich te houden. Dat kwam haar na de val van de Muur in het Westen zeer van pas, met haar drie ‘handicaps’: vrouw, wetenschapper én afkomstig uit de ddr. Als minister onder Helmut Kohl was ze direct omgeven door alfamannen die op haar positie aasden en haar sterk onderschatten.

In de film komen uit Merkels loopbaan de belangrijkste gebeurtenissen voorbij, voornamelijk uit de euro-, vluchtelingen-, klimaat-, Brexit- en coronacrisis. Naast Merkels moeder, doen zo’n twee dozijn journalisten, biografen en politici, onder wie Hillary Clinton, Tony Blair en Condoleezza Rice, bewonderende uitspraken waarin ze Merkel typeren of vertellen over situaties waarin ze haar, vaak onopvallend, zagen excelleren. Speciale aandacht is er voor haar warme relatie met Obama, de onderkoelde met Poetin en de kille met Trump.