Roze of blauw: de gender reveal party is een nieuwe traditie

‘En, weten jullie al wat het wordt?’ Dat is na de gebruikelijke vragen over gezondheid en uitgerekende datum een van de eerste dingen die men van aanstaande ouders wil weten. Steeds meer stellen besluiten om dit in bijzijn van familie en vrienden te onthullen met een zogeheten gender reveal party. Journalisten Cecile Elffers en Elja Looijestijn onderzoeken dit relatief nieuwe fenomeen, wat in rap tempo een moderne traditie aan het worden is, in de audiodocumentaire Roze of blauw. Natuurlijk gaan ze zelf op bezoek bij zo'n feest, maar ze spreken ook allerlei andere betrokkenen.

Roze voor een meisje, blauw voor een jongen: die twee traditionele kleuren zijn waar het bij een gender reveal party om draait. Aanstaande ouders laten van tevoren eerst een echo maken, waarbij ze voor het grootste verrassingseffect zelf ook nog niet te horen krijgen welk geslacht hun baby heeft. De echoscopist geeft de uitslag mee in een gesloten envelop, waarmee een derde persoon inkopen gaat doen. Op het feestje zelf kijkt iedereen reikhalzend (en met filmende mobieltjes in de aanslag) uit naar het onthullingsmoment. Er wordt bijvoorbeeld een taart met roze of blauwe vulling aangesneden, een confettikanon afgeschoten of een ballon doorgeprikt. De kleur die dan zichtbaar wordt geeft aan waar de aanstaande ouders zich op kunnen gaan voorbereiden: een zoon of een dochter.

De gender reveal party past duidelijk in een maatschappelijke trend waarin allerlei mijlpalen in het leven steeds groter gevierd worden, zegt Irene Stengs, onderzoeker bij het Meertens Insituut en bijzonder hoogleraar Antropologie van Ritueel en Populaire Cultuur aan de Vrije Universiteit. ‘Waar we vroeger alleen stilstonden bij geboorte, huwelijk en dood, worden nu veel meer levenscyclusmomenten gevierd met een speciaal ritueel. Dit heeft te maken met verschillende ontwikkelingen: de kleinere rol van de kerk, de grotere waardering voor het tonen van emoties in het openbaar, en de manier waarop we naar ouderschap zijn gaan kijken. Met de groei van de welvaart zijn gezinnen kleiner geworden, vrouwen worden steeds later moeder en zwangerschap en geboorte worden steeds belangrijker gemaakt. Daarin passen bijvoorbeeld de babyshower, de grote ooievaar in de tuin en ook de gender reveal party. Een van mijn stellingen is bovendien dat alle rituelen de neiging hebben om zich te vermenigvuldigen en uit te vergroten.’

Dat heeft Jenna Karvunidis gemerkt. Bij veel tradities is het moeilijk aan te wijzen wie er precies mee begonnen is, maar deze Amerikaanse wordt gezien als de ‘uitvinder’ van de gender reveal party. Na jaren van vruchtbaarheidsproblemen was ze in 2008 eindelijk zwanger van haar eerste kind. Ze was dolblij, en gek op feestjes organiseren. De echo die bevestigde dat ze een gezonde dochter verwachtte greep ze dus aan om een taart met roze vulling te bakken en op die manier het nieuws bekend te maken. De foto’s van haar feestje plaatste ze op haar blog en de post ging viraal.

Sociale media zijn nog steeds de belangrijkste aanjager van de trend, weet ook Dyala van den Boom. Zij is de eigenaar van de grootste gender-reveal-webshop van Nederland en België. Vanuit een loods op een bedrijventerrein in het Brabantse Leende verstuurt ze samen met twee collega’s dagelijks stapels roze en blauwe pakketjes. ‘Mensen zien zo’n gender reveal op internet en willen dat zelf ook. Er staan genoeg ideeën op Instagram en Pinterest en de artikelen kun je bij ons kopen.’ Het populairst zijn de brandblusser en de confettishooter, maar Van den Boom heeft ook allerlei soorten ballonnen, slingers, tafellakens, taartbordjes, kraskaarten en gekleurd poeder, om bijvoorbeeld in een auto- of motoruitlaat te doen. ‘We verkopen ook vuurwerkshows, dat is denk ik wel het duurste. Daarvoor moet je wel een vergunning aanvragen bij de gemeente. Maar met een gewoon confettikanonnetje krijg je ook al een leuk effect.’

Dat mensen elkaar proberen te overtreffen leidt ertoe dat er soms nieuwsberichten verschijnen over gender reveal party's die behoorlijk uit de hand zijn gelopen. In Californië veroorzaakte een rookbom een bosbrand die 9000 hectare aan natuurgebied verwoestte. In Brazilië kleurde een stel een waterval blauw met chemicaliën, wat ervoor zorgde dat het drinkwater van een nabijgelegen stadje verontreinigd raakte. En in augustus van dit jaar crashte in Mexico een vliegtuig dat roze poeder moest verspreiden, waarbij de piloot om het leven kwam.

Door dit soort uitwassen komen gender reveal party's niet altijd in een positief daglicht te staan, maar er speelt nog meer mee. De rigide indeling van mensen in mannen en vrouwen, inclusief de gendernormen die daarbij horen, staat tegenwoordig juist steeds meer ter discussie. Je kunt je afvragen of het wenselijk is om een ongeboren kind al direct in een roze of blauw hokje te duwen. Antropoloog Stengs vindt in elk geval van niet. ‘De meeste mensen zeggen dat het ze niet uitmaakt of ze een jongen of een meisje krijgen, maar op het moment dat je dit openbaart aan de omgeving met een apart ritueel benadruk je het wel. Die gender reveal party's verraden een bepaalde onrust in delen van de maatschappij, want tegelijkertijd worden er in de samenleving allerlei discussies gevoerd of sekse en gender wel een-op-een met elkaar verbonden zijn. Bij zo’n feest draait het erom dat de buitenwereld weet: dit is de sekse, dit is het gender, en die horen bij elkaar. Veel mensen die een gender reveal party organiseren zullen daar niet bewust over nadenken, maar zo'n ritueel doet iets in de wereld.’

Als Jenna Karvunidis de eerste gender reveal party niet had gevierd, had deze hang naar een traditionele man-vrouwindeling misschien op een andere manier vorm gekregen. Zelf heeft ze inmiddels spijt van haar roze taart. ‘Het grootste probleem is dat gender reveal party's te veel nadruk leggen op één aspect van een persoon,’ zei ze in 2020 in The Guardian. Haar dochter Bianca bleek niets te hebben met traditioneel meisjespeelgoed, heeft een hekel aan de kleur roze en wil absoluut geen jurkjes aan. Karvunidis wil dat zij zichzelf kan zijn in een door gendernormen gedefinieerde wereld. ‘Ik wil niet dat wat tussen je benen zit bepaalt hoe je leven gaat verlopen. Ik wil juist dat mijn kinderen opgroeien in een wereld waarin gender niet uitmaakt.’

Waarschijnlijk zul je een dergelijk statement ook horen van de meeste ouders die een gender reveal party geven. ‘Als het maar gelukkig is’ komt onmiddellijk na ‘als het maar gezond is’. Maar de aantrekkingskracht van de glimmende ballonnen, een tafel vol zoetigheid en dolblije ouders die elkaar in de armen vliegen als de confetti de lucht in knalt is ook wel erg groot. Gelukkig heeft de webshop van Dyala van den Boom daar nu een oplossing voor. ‘Alles hier is voornamelijk roze en blauw, maar we krijgen ook steeds meer aanvragen voor genderneutrale producten. Sommige mensen willen graag iets onthullen met een feestelijk moment, maar willen er geen geslacht aan hangen. Aan hen kunnen we binnenkort ook goudkleurige producten leveren. Want ja, baby’s zijn toch iets speciaals en mensen willen hun geluk graag delen.’