Hoe je het ook wendt of keert: pijn lijden doe je alleen, er is niemand die je daarbij kan helpen, niemand die de spreekwoordelijke smart met je kan delen. Welke pijn je precies hebt is moeilijk in taal uit te drukken, en bovendien klinkt het al snel als klagen als je dat wel probeert. Iedereen heeft weleens pijn, en toch roept het vaak wantrouwen op als iemand zegt te lijden. Een beroemd citaat van filosoof en publicist Elaine Scarry luidt: ‘To have great pain is to have certainty; to hear that another person has pain is to have doubt.’
In The Retrievals, een nieuwe vijfdelige podcastserie van Serial Productions voor The New York Times, vertelt This American Life’s Susan Burton het verhaal van twaalf vrouwen die een ivf-behandeling ondergaan in het Yale Fertility Center in New Haven, Connecticut. De een omdat ze een paar miskramen heeft gehad en al tegen de veertig is, een ander omdat ze geen eileiders heeft, een derde heeft geen partner die haar kan bevruchten. Yale staat bekend als een betrouwbaar en gedegen ivf-centrum. De vrouwen zijn hoopvol, soms zelfs enthousiast.
Tot de eicelpunctie. Bij deze chirurgische ingreep worden de eiblaasjes aangeprikt en de gerijpte eicellen weggezogen, door eerst de vaginawand en daarna de eierstokken te doorboren met een lange naald. Om de ingreep draaglijk te maken, krijgen de vrouwen fentanyl toegediend: een zware pijnstiller. Maar tot hun eigen verbazing was de pijn desondanks verschrikkelijk. ‘Ik herinner me dat ik mijn heupen als in een reflex omhoog duwde,’ zegt een van hen. ‘Ik zei: ik voel alles. En niemand geloofde me.’
Wat gebeurt er met pijn als het bestaan ervan ontkend wordt? En wat maakt het van jou, als jij iets voelt dat ogenschijnlijk niet bestaat? Ondanks dat ruim tweehonderd vrouwen in een tijdsbestek van vijf maanden aangaven dat de fentanyl niet leek te werken, werd geen van hen serieus genomen. ‘Van vrouwelijke patiënten wordt aangenomen dat ze onbetrouwbaar zijn als het om hun eigen symptomen gaat,’ zegt Burton in The Retrievals. ‘Het is niet voor niets dat hysteria het Griekse woord voor baarmoeder bevat.’
Uiteindelijk bleek dat een verslaafde verpleegster de fentanyl zelf had ingepikt en had vervangen door een zoutoplossing. ‘Fentanyl is een belangrijke aanjager van de opiatencrisis,’ zegt slachtoffer Katie. ‘Het was voor mij niet moeilijk voor te stellen dat iemand daar misbruik van zou kunnen maken.’ Maar wat doe je als je erachter komt dat jouw pijn die van een ander heeft weggenomen? Als lijden uitwisselbaar blijkt, wiens pijn komt er dan op de eerste plaats?