De erfenis: verhalen van mensen die worstelen met de gevolgen van een nalatenschap

Heb je er weleens over nagedacht wat je nalaat als je nu zou sterven? Het zal niet veel zijn, denk je misschien. Hooguit een huis, of een spaarrekening. Maar ga in je hoofd eens alle kasten, bureaus en lades in huis langs. Liggen er misschien dagboeken vol met persoonlijke gedachten verstopt achter een stapel kleren? Of brieven van oude geliefden in een map boven op de kast? Is er misschien een familiegeheim dat niet mee het graf in mag? 

Een erfenis is zo veel meer dan alleen een verdeling van geld en goed, aldus Siona Houthuys, Mirke Kist en Nele Eeckhout, die samen audiocollectief Schik vormen. Wat dat ‘meer’ dan is, vormt het hart van hun nieuwe zesdelige podcastserie De erfenis, waarin ze op zoek gaan naar verhalen van mensen die worstelen met een erfenis die hun ten deel is gevallen.

Een podcast van Schik vergeet je niet snel. Op het snijvlak van literatuur, hoorspel en journalistiek ontrafelen de makers waargebeurde verhalen, waarbij je als luisteraar wordt meegenomen van kleine, intieme gesprekken naar verbazingwekkende plotwendingen. Om hun verhalen te maken, werken de drie makers intensief samen. Mirke Kist: ‘We wonen niet meer in dezelfde stad, dus we zoomen van tien uur ’s morgens tot vijf uur ’s middags.’ De makers bekritiseren elkaars montages en schrijven samen de teksten die de rode draad vormen in hun verhalen. Tijdens zo’n gezamenlijk moment besloten ze een artistieke uitdaging aan te gaan. De erfenis bestaat niet, zoals vorige projecten van Schik, uit één verhaal dat zich elke aflevering verder ontrafelt, maar behandelt per aflevering (en soms per twee) een ander verhaal.

Kist: ‘We willen onszelf niet constant herhalen. Er zijn zoveel mooie verhalen die de moeite waard zijn om verteld te worden, maar zich niet lenen voor meerdere afleveringen. Daarom werken we deze keer met een andere vorm. We luisteren graag naar Amerikaanse podcasts als Heavyweight, Strangers en Invisibilia: podcasts die niet leunen op één groot verhaal. We zochten al jaren naar een gemene deler voor een thematische podcast. En zo viel meer dan drie jaar geleden op een terras voor het eerst het woord erfenis.’

Zo’n nieuwe vorm brengt ook nieuwe onzekerheden met zich mee. Kist: ‘Bij Bob en El Tarangu was het verhaal heel sterk. Nu hebben we een thema, maar hoe vinden we de juiste verhalen om een reeks te maken en vooral: hoe gaan we deze verhalen op een spannende manier te vertellen?’

Net als in vorige podcasts werden grote thema’s in kleinere verhalen gevat, maar de makers kwamen met deze reeks terecht in nieuwe en grotere arena’s. Zoals een verhaal over de genocide in Srebrenica.

Zes afleveringen en vier verhalen leverde dit eerste seizoen uiteindelijk op. Die verhalen lijken klein en persoonlijk, maar gaan over de universele vraag: hoe worden we gevormd door ons verleden? Siona Houthuys: ‘Mensen zijn zich steeds meer bewust van de vraag: waar komen wij vandaan en wat heeft ons gevormd? Kijk naar Black Lives Matter: op maatschappelijk niveau zag je dat we klaar waren om kritische vragen te stellen over wat achter ons ligt, zaken waar we eerder niet naar hebben willen kijken, en hoe mensen daardoor gevormd zijn.’

Kist: ‘Daarnaast wordt er steeds meer bekend over jeugdtrauma en intergenerationeel trauma en welk effect dat heeft op mensen. We stellen onszelf vaker de vraag: wie zijn mijn ouders en vanuit welke ervaringen hebben ze mij opgevoed?’

Tijdens de periode van het interview, als de laatste hand aan de serie wordt gelegd, zijn Siona Houthuys en Mirke Kist (Nele Eeckhout is tijdens dit interview niet aanwezig) een beetje aan het einde van hun Latijn. De verkoudheid heeft toegeslagen en diepe vermoeidheid ligt constant op de loer. Net zoals bij hun vorige audioprojecten is er maanden, zelfs jaren, met hart en ziel gewerkt aan de serie. En het venijn zit in de staart. Want de financiën zijn op en dus moet er in blessuretijd gewerkt worden om de podcast af te ronden.

Het maken van verhalende producties waar Schik bekend mee is geworden kost tijd. Zeeën van tijd. Houthuys: ‘Het eerste officiële interview voor De erfenis was in februari 2021, bijna drie jaar geleden. En ja toen waren we al aan het researchen, dus we zijn echt al heel lang bezig.’

Dat resulteerde eerder in audioproducties waar Schik een grote schare liefhebbers mee heeft opgebouwd. Afleveringen van Bob werden meer dan twee miljoen keer gestreamd, en dat is veel voor een verhalende podcasts waarin geen moord moet worden opgelost. Maar dat ze er dik aan verdienen, nee. Verhalende podcasts maken van deze kwaliteit kost vooral heel veel toewijding en onbetaalde tijd. Aan Bob, El Tarangu en Geen kleine man (een audiodocumentaire) verdiende Schik geen cent meer dan wat er in eerste instantie gefinancierd was door middel van subsidie. Ze investeerden er zelfs vele maanden aan eigen onbetaalde tijd in.

Daarnaast werden de producties eigendom van de omroep die ze uitzond en zijn er geen reclame-inkomsten mogelijk vanwege de wetgeving voor publieke omroepen. Houthuys: ‘Dankzij onderhandelingen van Kees de Koning [oprichter platenlabel Top Notch, red.] en producent/eindredacteur Randy Vermeulen hebben we vijftig procent van onze rechten teruggekregen. Mochten de filmrechten voor Bob bijvoorbeeld een keer verkocht worden, dan levert ons dat nog wat geld op. Maar dat is een bijzondere positie, dit geldt zeker niet voor alle makers.’

Kist: ‘Als we ons project middels het NPO-fonds en de NPO willen financieren, hebben we sowieso veel te weinig geld, want wat zij voor audioproducties maximaal betalen, dekt onze begroting niet. En omdat je aan een omroep gekoppeld moet zijn om deze financiering te krijgen, mogen we niet zoeken naar extra reclame-inkomsten of naar een sponsor. En of we nou twee of twee miljoen downloads hebben, het maakt niets uit qua verdiensten. Die uitzichtloosheid wil ik niet meer.’

De onvrede hierover heeft Schik doen besluiten om het helemaal anders te doen: De erfenis wordt onafhankelijk uitgebracht. Tonny Media gaat helpen bij het verkrijgen van advertentie-inkomsten. Het startkapitaal kwam via verschillende fondsen.

Kist: ‘Dit is echt een experiment. Dankzij de steun van subsidiegevers kunnen we dit zo veilig mogelijk doen, maar we hebben de oplossing nog niet gevonden. We werken alweer een paar maanden onbetaald.’

Houthuys: ‘Ja, dat is waar, maar we hebben nooit gedacht dat we er rijk van zouden worden. Want álle fondsen vinden dat een podcast te veel geld kost. We zullen nooit genoeg geld krijgen om een productie compleet te financieren, al is er nu wel hoop: we gaan een Vriend van de Show-campagne starten. En deze keer kunnen we met reclames werken of onze verhalen over een paar jaar achter een betaalmuur zetten. We zijn nu de baas over ons eigen werk. Bob is verloren, El Tarangu is verloren, daar kunnen we niets meer mee doen, maar daarom zijn we het aan onszelf en aan andere makers in dit veld verplicht om dit te doen.’