De weg van de dodo: verontrustend maar af en toe ook grappig

Elke dag sterven er dieren uit. De schattingen variëren van één tot wel honderd soorten per dag. Dat er diersoorten verdwijnen is een natuurlijk proces, maar door toedoen van de mens is het in een stroomversnelling geraakt. Klimaatverandering en de verwoesting van leefgebieden van dieren zorgen ervoor dat de biodiversiteit steeds kleiner wordt, met catastrofale gevolgen. Erover nadenken stemt moedeloos, maar er zijn ook mensen die in actie komen. Zij wijden hun leven aan het redden van één diersoort of het leefgebied van allerlei dieren. Deze mensen zijn de helden van de zesdelige podcastserie De weg van de dodo. Hierin volgt Jennifer Pettersson twee jaar lang drie natuurbeschermers. Er is de vlinderactivist Irma Wynhoff, die al meer dan dertig jaar probeert het donker pimpernelblauwtje (zelf zegt ze liefkozend ‘dopi’) in de lucht te houden. Door hun specifieke plantvoorkeuren en uitgekiende voortplantingsritueel is dit een bijna onmogelijke opgave. Ook Gijs van Zonneveld staat voor een grote uitdaging. Hij wil het ecosysteem herstellen van een deel van de Noordzee dat door visserij verwoest is. Daarbij vergeleken heeft Martijn Schiphouwer een simpele missie: hij wil de ernstig bedreigde paling een vrije doorgang naar een schoon leefgebied bezorgen. Toch blijkt ook dit makkelijker gezegd dan gedaan.

Pettersson volgt hun wel en wee in een serie die niet alleen verontrustend is, maar ook hoopvol, en af en toe zelfs grappig. ‘Het is vrij duister, al probeer ik te laten zien dat de manier waarop we met de natuur omgaan ook een beetje slapstick is,’ zegt ze. ‘Wij mensen kunnen de complexiteit van de natuur eigenlijk helemaal niet aan. Als we iets proberen te repareren, gaat er ergens anders iets kapot.’

Pettersson: ‘Met een podcastproject ben ik vaak een paar jaar bezig, dus het moet wel een onderwerp zijn waarbij ik me betrokken voel. Zo heb ik naar aanleiding van wat ik met mijn kinderen meemaakte een serie over het onderwijs gemaakt, Opgejaagd.

Ik wilde graag iets doen met de aftakeling van de natuur, maar het is een heel groot, moeilijk en abstract probleem. Toen nam bioloog Janneke Sindram contact met me op. Zij zit vol even tragische als absurde verhalen over diersoorten die door toedoen van de mens uitgestorven zijn. In elke aflevering vertelt ze zo’n verhaal. Daarnaast gingen we op zoek naar natuurbeschermers die we konden volgen, maar dat viel nog niet mee. Meestal zijn hun verhalen wetenschappelijk en te droog, en ze zijn ook vaak terughoudend om veel van zichzelf te laten zien omdat ze snel weggezet worden als groene hippies. Vervolgens was het nog een lastige uitdaging om het niet te moraliserend of te deprimerend te maken. Je leeft nu vooral mee met drie mensen en hun dromen, idealen en worstelingen.’

‘Ze zijn in elk geval allemaal ontzettend optimistisch. Ze krijgen veel tegenslag te verwerken, maar weten er toch altijd een positieve draai aan te geven. In het begin vond ik dat soms een beetje irritant, telkens weer een positief antwoord. Maar ik merkte ook dat het een enorme kracht is om zo naar de wereld te kijken. Het zijn echte idealisten, die niet accepteren dat we onze schouders ophalen over deze ramp. Ook al heeft het misschien weinig effect, je moet gewoon doorzeuren. Zij hebben dat op zich genomen. Toch geeft een van mijn drie hoofdpersonen de strijd uiteindelijk op. De natuur was zijn energiebron en die bron is gewoon leeg. Op zich is zo’n wending heel mooi voor de podcast, maar ik schrok ook toen ik het hoorde, want dit soort mensen zijn ontzettend hard nodig.’

‘Ik hoop dat ze inzien dat deze mensen vechten voor iets wat de moeite waard zou moeten zijn voor ons allemaal. En dat ze vrij eenzaam zijn in hun strijd heeft me enorm geraakt. Het is onbegrijpelijk dat ze geen subsidie krijgen en moeten bedelen om geld. Natuurorganisaties worden behandeld als belangenverenigingen en moeten onderhandelen met boeren en vissers. Ik heb gemerkt dat er vanuit de overheid geen stevige visie is op natuur en natuurbehoud, terwijl het de kurk is waar we met z'n allen op drijven.’

‘De serie heeft me op veel plekken gebracht: van de bodem van de Noordzee tot een camping in Frankrijk en van muffe vergaderzaaltjes tot waterkrachtcentrales in Zweden. Ik weet nu veel meer van natuurbehoud en ik denk dat dit ook belangrijk is, anders besef je überhaupt niet wat er om je heen gebeurt. Als ik hier thuis naar buiten kijk, zie ik heel veel groen. Ik woon naast de duinen, het ziet er hartstikke mooi uit. Maar hoe meer je weet, hoe meer je ziet – en ik weet nu dat dit groen helemaal niet gezond is. Ik zie namelijk vooral brandnetels, klimop en bramen, wat betekent dat er veel stikstof in de grond zit. Dan zie je hoe verpest alles is en dat is heel pijnlijk. Ik geniet nu ook veel meer van dieren. Eigenlijk boeiden dieren me niet zo, ik ben meer geïnteresseerd in mensen en systemen, maar nu word ik ontzettend blij als ik een vlinder zie. En tegelijkertijd is er dan ook meteen het besef hoe kwetsbaar die is.’

‘Aan de ene kant is die misschien minder geworden nu ik heb gezien hoe moeilijk het is om iets te bewerkstelligen. Maar tegelijkertijd geven de hoofdpersonen me ook weer hoop, omdat ze zo hard vechten voor ons allemaal.’