Zachtheid als tegengif

Als een documentaire opent met een langdurig shot van rondscharrelende ratten aan de rand van de stad en dit voelt nauwelijks eng of vies, maar mooi en fascinerend, dan weet je dat je een bijzondere film van een trefzekere maker te pakken hebt. All That Breathes van de Indiase regisseur Shaunak Sen won dan ook prijzen op Sundance, Cannes en Idfa en is nu zelfs in de race voor een Oscar in de categorie beste documentaire.

All That Breathes is een weergaloos portret van drie Indiase mannen die met hart en ziel een roofvogelopvang runnen. Maar die ratten zitten niet zomaar in het openingsshot: er is een belangrijke rol weggelegd voor alle dieren die in en rond New Delhi leven. Van wouwen (de lievelingsvogels van de drie) tot aapjes, slakken en schildpadden: we zien de drukke stad – waar de vervuiling vogels zomaar uit de lucht doet vallen – veelal vanuit dierenperspectief. Shaunak Sen dwingt ons zo, in een onnadrukkelijke en beeldschone stijl, om stil te staan bij het feit dat wij mensen niet de enige aardbewoners zijn.

De broers Saud en Nadeem en hun vriend Salik, de mannen achter het vogelopvangcentrum, weten dat overigens allang. Het is ontroerend om te zien hoe zij, ondanks hun karige leefsituatie, alles op alles zetten om wouwen, uilen en andere roofvogels in nood op te vangen en te genezen. Het lijken enigszins onhandige, nerdy types, maar ze zijn een en al daadkracht zodra er een vogel dient te worden gered en geopereerd. Dat laatste doet vooral de oudste, Saud, zijn broer Nadeem verzorgt de website en werft fondsen, terwijl Salik, de jongste van het stel, allerhande klusjes uitvoert. Deze goeiige dromer steelt je hart als hij, wanneer een wouw hem aanvalt en er met zijn bril vandoor vliegt, alleen maar verwonderd kan glimlachen.

Op een terloopse manier zijn we getuige van de innige band tussen de broers Saud en Nadeem. Van allerlei onderlinge geintjes tot een bitterzoet gesprek waarin Nadeem aarzelend vertelt dat hij een beurs heeft gekregen om zijn droom te realiseren: studeren in Amerika. Kijkers worden moeiteloos meegenomen in al die kleine en grote momenten: All That Breathes voelt vaak als een speelfilm.

Naast dieren- en broederliefde komt ook de politieke situatie in India aan de orde. De door de hindoe-nationalistische regering aangewakkerde haat tegen moslims baart de vogelredders – alle drie moslim – zorgen. Sauds vrouw gaat eerst nog de straat op om te protesteren tegen nieuwe discriminerende wetten. Maar als er vlak bij hun eigen wijk brandgesticht en geplunderd wordt, stuurt Saud zijn gezin tijdelijk naar familie. Regisseur Shaunak Sen ageert op een indirecte, subtiele manier tegen die toenemende haat in de Indiase samenleving. Bijvoorbeeld wanneer hij filmt hoe Salik op zijn telefoon een nieuwsvideo over de rellen bekijkt, zijn toestel wegstopt en een klein aardeekhoorntje uit zijn borstzak tevoorschijn haalt: zachtheid en verwondering als tegengif. Net als schoonheid – want wat cameraman Ben Bernhard ook filmt, hij maakt van bijna elk shot een kunstwerk.

Met maar liefst 400 uur film eindigden ze, vertelde regisseur Shaunak Sen in een interview met The Wrap: alles voor de juiste momenten en de juiste, niet-zoetsappige toon. ‘De broers beschikken over een onsentimentele veerkracht: die vogels zijn gewond en dus gaan zij ze gewoon helpen, zonder daar veel poeha over te maken. Er gaat een kalme maar radicale hoop van hen uit.’