Speelse jeugddocu over een onzichtbare superheld is ook boeiend voor volwassenen

Regisseur Martijn Blekendaal (1973) maakte een paar jaar geleden de jeugddocumentaire De man die achter de horizon keek, over de kunstenaar Bas Jan Ader die in 1975 in een zeilbootje de Atlantische Oceaan probeerde over te steken, maar spoorloos verdween. In zijn nieuwe jeugddocumentaire De onzichtbaren (The Invisible Ones) gaat het opnieuw over mensen die – in dit geval noodgedwongen – verdwijnen. 

De film vertelt de verhalen van vier verschillende (voormalig) onzichtbaren. Door heftige ervaringen in hun kindertijd moe(s)ten zij zich verborgen houden. Zoals Samir: hij maakte zich als kind onzichtbaar om aan huiselijk geweld te ontkomen en wil zichzelf nog steeds niet laten zien. Of mevrouw Walvisch, die als jong meisje in de Tweede Wereldoorlog ondergedoken zat. 

Het is Blekendaal gelukt om van dit heftige onderwerp een speelse, kleurrijke vertelling te maken, zonder de ernst van het onderwerp te ontkennen. Met oude filmfragmenten waarin op verrassende en grappige manieren wordt gespeeld met onzichtbare personages. Maar ook met scènes uit ‘het lab’, waar uitvinder Keez en tovenaar Ruud, samen met hun vijf tovenaarsleerlingen, proberen om een onzichtbare superheld te creëren. 

‘Het was mijn streven om al die verschillende elementen samen te brengen, ook om te laten zien hoe complex het thema onzichtbaarheid is. Natuurlijk wel op een manier die voor kinderen behapbaar is,’ legt Blekendaal uit. 

Dat behapbaar maken doet hij door middel van een estafettevertelling en het gebruik van archiefmateriaal. Waar de meeste jeugddocumentaires meestal niet langer zijn dan een halfuur, duurt De onzichtbaren 75 minuten. Het is de enige lange jeugddocumentaire die dit jaar op IDFA wordt vertoond. De documentaire is een filmexperiment, waarin verschillende stijlen samenkomen. Met een hoofdrol voor de onzichtbare held uit het lab, die door de film heen steeds meer vorm aanneemt. Hij is een ‘metaforische superheld’, legt Blekendaal uit: een hart onder de riem voor kinderen die zich niet kunnen laten zien of niet gezien voelen. 

Het idee dat er op de ergste, eenzaamste momenten toch iemand voor je is kan een enorme steun zijn, aldus Blekendaal. ‘De superheld in de film is een superheld zoals je die in je eigen verbeelding kan creëren, zoals kinderen soms een fantasievriendje hebben. Ik hoop dat de film kinderen bereikt die iets aan hebben aan dat idee.’ 

Door de onzichtbaren die op zijn pad kwamen, leerde Martijn hoeveel kracht mensen uit zichzelf kunnen halen: ‘Superhelden komen niet van ver, maar zijn juist heel dichtbij.’