2073: Activistisch docudrama van Asif Kapadia moet je wakker schudden

Met een mix van archiefbeelden, interviews en gedramatiseerde scènes uit de toekomst (uit 2073, inderdaad) wil regisseur Asif Kapadia de kijker wakker schudden en oproepen tot actie. In Venetië, waar de film afgelopen september in première ging, spraken we met de bevlogen regisseur. 

Waarom deze film? 
Kapadia: ‘Het begon voor mij allemaal met Brexit in 2015, 2016. Toen we in Groot-Brittannië discussieerden over het verlaten van de EU. Ik schrok van al die openlijke vreemdelingenhaat in de debatten en dat niemand daar echt op aangesproken werd. De enkeling die dat wel probeerde werd gelijk de mond gesnoerd.  

Een tweede vonkje was toen in ik 2016, pal nadat Groot-Brittannië voor Brexit gekozen had, in de VS was voor een aflevering van de serie Mindhunter. Ik zat de hele periode in Pittsburgh (Pennsylvania) en dat was een van de swing states in de race tussen Trump en Clinton. Ik hoorde daar precies dezelfde taal die ik tijdens onze Brexitcampagnes had gehoord. Dezelfde idiot proof-zinnen met drie woorden. Zoals: ‘Take Back Control’ en ‘Make America Great’. Tegen al mijn Amerikaanse collega’s zei ik toen al dat Trump ging winnen. Omdat ook hij de immigranten overal de schuld van gaf. En ondertussen bleven de miljardairs buiten schot, want die hoefden nauwelijks belasting te betalen. 

Tijdens corona, in 2020, ging ik dieper graven en probeerde ik de lijntjes aan elkaar te knopen. Iedereen zat toch thuis en ik legde over de hele wereld contacten. Ik sprak met professoren, activisten en journalisten en iedereen zei hetzelfde: “Ja, dit gebeurt ook bij ons, maar een andere manier dan in het verleden. Omdat technologie nu in hoge mate bepaalt welk nieuws mensen tot zich nemen.” Zodat ik tot de conclusie kwam dat de opkomst van fascisme en autoritarisme, de vernietiging van de planeet, en de macht van technologie en big data allemaal met elkaar verbonden zijn. Een soort driehoek van ellende. Die zo sterk is dat je eigenlijk niets over de afzonderlijke elementen kan zeggen zonder dat je de andere benoemt.’ 

Waarom had u fictie nodig om die feiten kracht bij te zetten? 
‘Mijn achtergrond is fictie. Mijn eerste films, die ik zelf schreef en regisseerde, waren allemaal fictie. En toen maakte ik bijna bij toeval de documentaire Senna [over de Braziliaanse Formule 1-coureur Ayrton Senna, red.], omdat ik gek ben op sport en er zoveel mooi archiefmateriaal was. Maar als je goed kijkt zie je dat Senna is opgebouwd als een actiefilm. Amy [over zangeres Amy Winehouse, red.] is net een Bollywoodmusical, terwijl Maradona [over voetballer Diego Maradona, red.] lijkt op een gangsterfilm. Dus ook bij mijn documentaires heb ik altijd gespeeld met genres en filmische elementen.  

Senna, Amy en Maradona gaan over één persoon, maar 2073 gaat over de hele wereld, over onze toekomst. Wat ik allemaal ontdekt had was zo verontrustend, zo dystopisch, dat ik dacht: “Dit moet scifi worden.” Een documentaire die zich afspeelt in de toekomst. Verteld door een rebel, een overlever.’ 

Die toekomst is het jaar 2073. Waarom juist dat jaar? 
‘Om te beginnen omdat het hoort bij het scifigenre. Je kent ze wel, films met een jaartal als titel, zoals 1984 en 2001. Ik ben bovendien gek op cijfers en vind 73 bijvoorbeeld een prachtig getal. En dat kwam prima uit, omdat mijn kinderen in 2073 net iets ouder zullen zijn dan ik nu. In mijn film kan ik ze laten zien hoe hun wereld eruitziet als we niets doen.’