Blue ID: Geslachtsverandering van Turkse acteur mondt uit in mediacircus

‘Mensen accepteren hier niet eens homoseksualiteit. Dus kun je je voorstellen hoe ze reageren als ik mijn lichaam verander van vrouw naar man? Ze zullen me waarschijnlijk zien als een freak. Ze kunnen het nooit accepteren.’

Nee, dat zijn geslachtsverandering bepaald niet makkelijk zal worden in het conservatieve Turkije, dat weet Rüzgar Erkoçlar zelf ook. Maar dat die transitie uiteindelijk zou uitmonden in een landelijke mediarel, kan hij aan het begin van de documentaire Blue ID ook niet bevroeden. In eerste instantie begint de film in 2012 nog als positief, aanstekelijk portret van Rüzgar, die enige landelijke bekendheid geniet omdat hij eerder werkte als actrice (toen nog als Nil Erkoçlar). We zien hoe hij zijn eerste hormooninjecties neemt, hoe hij zijn familie klaarstoomt voor de nieuwe situatie, en hoe hij zich voorbereidt op zijn grote operatie.

Maar dan wordt de transitie van Rüzgar ineens opgepikt op Twitter en binnen mum van tijd breed uitgemeten op televisie, waar de (conservatieve) meningenmannetjes over elkaar heen buitelen om de keuze van Rüzgar te bekritiseren met uitspraken als ‘Ze krijgen er meestal spijt van’, ‘Depressie ligt op de loer’, of ‘Een geslachtsverandering is biologisch gezien gewoon onmogelijk’. Alsof de transitie op zichzelf nog niet moeilijk genoeg was, wordt Rüzgar onderdeel van een mediacircus waar geen ontkomen meer aan is. In 2013 is zijn voormalige naam in Turkije zelfs de meest gegoogelde naam van het jaar. 

Rüzgar kan vervolgens niet meer normaal naar buiten, wordt lastiggevallen in de bakkerszaak waar hij werkt, en zelfs zijn artsen kunnen hun mond niet houden tegenover de media. En dan is er ondertussen ook nog de strijd om het kaartje uit de titel, daar Turkije (tot voor kort) aparte identiteitskaarten uitgaf aan mannen (blauwe kleur) en vrouwen (roze kleur). En ‘wisselen’ is allesbehalve eenvoudig. 

Blue ID is daarmee een indrukwekkend, intiem portret van iemand die zichzelf wil zijn, maar die kans nauwelijks krijgt. De sterke documentaire, die grotendeels bestaat uit zelfgeschoten beelden, won in 2022 niet voor niets de Idfa-publieksprijs, want het verhaal van Rüzgar staat niet op zichzelf. Zelfs als een happy end in zicht lijkt, loopt de film niet weg voor de kille waarheid, want de afgelopen jaren nam het anti-lhbti-beleid in Turkije drastisch toe. Het maakt het verhaal van Rüzgar voorlopig bitter tijdloos en blijvend relevant.