Fight the Power is een vierdelige documentaire over de geschiedenis van de hiphop

Het was een emotioneel moment te midden van de woede die in 2020 door de zwarte gemeenschap raasde. Niet alleen in Amerika, overal in de wereld gingen verontwaardigde mensen de straat op na de dood van George Floyd, een onbekende man uit Minneapolis die stikte doordat een agent zijn knie minutenlang op zijn nek duwde. ‘Black lives matter,’ scandeerden duizenden mensen. In sommige Amerikaanse steden liep de spanning zo hoog op dat er rellen en plunderingen uitbraken. Het was rapper Killer Mike die het woord nam bij de persconferentie van de burgemeester van Atlanta, een stad op bijna 2000 kilometer afstand van het gewelddadige politieoptreden. De rapper sprak: ‘Ik wilde hier niet zijn en ik wil hier eigenlijk nog steeds niet zijn. Ik ben de zoon van een politieagent uit Atlanta, mijn neef is agent. En ik heb respect voor de politie, ook al ken ik de verhalen van agenten die zich moesten omkleden in de YMCA omdat witte collega’s de kleedkamer niet wilden delen met “n*ggers”.’

Waarom hij er dan toch stond? Om te voorkomen wat er begin jaren negentig in Los Angeles gebeurde, na de mishandeling van taxichauffeur Rodney King en de moord op het zwarte meisje Latasha Harlins. ‘Blijf kalm en brand je eigen wijk niet plat.’

Fight the Power is een vierdelige documentaire over de geschiedenis van de hiphop, geproduceerd door Chuck D van Public Enemy. Het is een chronologisch verhaal, dat in de jaren zeventig begint bij de block parties in The Bronx, waar dj’s de breaks van discoplaten eindeloos loopen en de graffitikunstenaars de metro’s van de stad volkalken. Van nul tot nu, zeg maar, en toch is het niet gek dat de reeks opent met dat tv-moment van Killer Mike, drie jaar geleden. Zelden bevatte een speech zo veel historisch besef en zo veel bewijs dat hiphop onlosmakelijk verbonden is met de geschiedenis van de Afro-Amerikaanse gemeenschap.

Killer Mike weet hoe soulzanger James Brown na de moord op Martin Luther King in 1968 op televisie verscheen en er zo in slaagde de straten van Boston leeg te houden. Hij weet ook hoe in het LA van 1991 muziek van NWA en Body Count de soundtrack werd van het geweld. Hij kent de opgekropte frustraties van zwarte mensen in heel Amerika en de geschiedenis van politiegeweld, die decennia teruggaat. En hij weet ook hoe groot de invloed is van rappers zoals hij.

Het zet de toon voor dit project van Chuck D, zelf een van de meest uitgesproken, geëngageerde rappers uit de geschiedenis. Van hem is de beroemde uitspraak dat hiphop ‘het CNN van de straat is’, en aan die gedachte hangt hij alle gesprekken en historische beelden in deze documentaire op. Van de vijftig minuten die de eerste aflevering klokt gaan er misschien tien over muziek. In de andere veertig schetst hij een beeld van New York, waar projectontwikkelaars welvarende inwoners naar de aangeharkte buitenwijken lokken, terwijl het hart van New York aan zijn lot overgelaten wordt.

Illustratief is de snelweg die de steenrijke vastgoedmagnaat Robert Moses dwars door South Bronx laat aanleggen om Manhattan te verbinden met de suburbs. Hiervoor worden complete wijken plat gebulldozerd en de verloedering die hierop volgt is gigantisch. Huisjesmelkers in de New Yorkse getto’s branden hun eigen panden plat om verzekeringsgeld op te strijken en drugsbendes krijgen de gemeenschap steeds meer in hun greep. Keer op keer trekt Fight the Power parallellen tussen wat er in de wijken gebeurt, wat er in het Witte Huis besloten wordt en wat er in de studio vastgelegd wordt. Fight the Power is daarmee geen standaard muziekverhaal, maar doet eerder denken aan de invloedrijke documentaire The 13th, waarin een lijn wordt getrokken van het afschaffen van de slavernij naar het heden, waarin onevenredig veel zwarte mannen in Amerikaanse gevangenissen zitten.

Natuurlijk is niet alle hiphop politiek en niet elke rapper een stem van zijn generatie. Er zijn ook rappers die gewoon een feestje willen bouwen of – het grote cliché dat aan hiphop kleeft – te koop lopen met hun geld of vrouwen als lustobjecten neerzetten. De documentaireserie laat deze aspecten van de cultuur niet onbesproken en laat zien dat er ook binnen de zwarte gemeenschap kritiek was en is op geweldsverheerlijking en misogynie. Maar interessanter dan de lobby tegen gangsterrap is de manier waarop beide kanten van de medaille soms naast elkaar bestaan. Bijvoorbeeld in de persoon van Tupac, de rapper uit Los Angeles die op zijn 25ste vermoord werd. Deze zoon van een radicale Black Panthermoeder was behalve rapper ook dichter en acteur. Zijn teksten waren soms vrouwonvriendelijk, maar hij schreef ook een ontroerende track als ‘Brenda’s Got a Baby’. Hierin dumpt een jonge zwarte moeder haar pasgeboren kind bij het afval, omdat ze niet voor hem kan zorgen en ten einde raad is.

Fight the Power begint in 2020 en eindigt in datzelfde jaar, want hoewel er tegenwoordig ook rappers zijn die miljardair zijn, is hiphop nog steeds het CNN van de straat. ‘We need to fight the powers that be,’ scandeerde Public Enemy op het album Fear of a Black Planet, in een tijd waarin de politiechef van LA openlijk waarschuwde dat steden zullen verloederen als ‘zwarten’ de boel overnemen. Het is nog even relevant in deze tijd, waarin Donald Trump beweert dat Mexico aan de lopende band criminelen de VS binnenloodst en het Capitool bestormd wordt door aanhangers van extreemrechtse groeperingen.