Bij het Stedelijk Museum Amsterdam klinkt de roep om meer diversiteit steeds luider. De wil is er, maar de weg ernaartoe is bezaaid met obstakels, zo blijkt uit de confronterende documentaire White Balls on Walls.

In het Stedelijk Museum Amsterdam zijn drie dingen oogverblindend wit: de interieurs van de kantoorruimtes, het kapsel van directeur Rein Wolfs en de kunstcollectie. Aan dat laatste moet wat gebeuren, dacht Wolfs toen hij in 2019 aantrad en een collectie aantrof die voor 96 procent door witte mannen was gemaakt. Onder zijn bewind sloeg het museum radicaal een andere richting in, met als doel een betere afspiegeling te zijn van de hele maatschappij.

De fly-on-the-wall-documentaire White Balls on Walls (2022) van regisseur Sarah Vos neemt ons mee achter de schermen en laat onverbloemd zien hoe het diversiteitsbeleid met horten en stoten tot stand komt. De titel verwijst naar een leus van het activistische kunstcollectief Guerilla Girls, dat in 1995 al protesteerde tegen de westers georiënteerde ‘machoshow’ in het Stedelijk. Nu is de tijd voor verandering eindelijk rijp. Het aankoopbeleid, het personeelsbestand en de tentoonstellingen gaan op de schop.

De Surinaams-Nederlandse Charl Landvreugd heeft als hoofd onderzoek & curatorial practice een grote vinger in de pap en wil zijn witte collega's en de witte museumbezoeker een spiegel voor houden. In tentoonstellingen doet de maatschappelijke context zijn intrede en wordt de verering van het kunstzinnige genie op een lager pitje gezet. Er zijn ongemakkelijke gespreken over politiek correcte terminologie – zeg je prostituee of sekswerker? – en we zien de Amsterdamse wethouder voor Kunst en Cultuur Touria Meliani weinig subtiel dreigen met subsidiekorting mocht het museum onvoldoende stappen zetten om een instelling te worden waartoe alle inwoners van de stad zich kunnen verhouden. In een veelzeggend shot worden de letters ‘Meet the icons of modern art’ van de ramen van het museum getrokken.

White Balls on Walls is een film die over vijftig jaar heel goed door geschiedenisleraren op de middelbare school kan worden gebruikt. We bevinden ons namelijk, in de woorden van kunstcriticus Hans den Hartog Jager in NRC, op een kantelpunt in de geschiedenis. Er vindt een machtswisseling plaats en het eindpunt is nog niet in zicht. Dat het Stedelijk het aandurfde om zich midden in deze woelige baren zo veel bloot te geven getuigt van moed en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Het instituut besefte dat het uit de pas liep met de samenleving. White Balls on Walls toont vervolgens in alle pijnlijke eerlijkheid de zelfreflectie van witte machthebbers en de conclusies die zij daaraan verbinden. De film is daarmee een zoekend, ongemakkelijk en fascinerend tijdsdocument.

de nieuwste documentairetips in je mailbox?

schrijf je in