Human Forever: hoe gaan we om met dementie?

Sinds een klein jaar woont Teun Toebes op zichzelf. Of tenminste: hij woont niet meer op de gesloten afdeling van een verpleeghuis voor mensen met dementie, maar in een doodgewoon appartement, zoals de meeste 25-jarigen. Na 3,5 jaar tussen zijn bijzondere huisgenoten – zijn verblijf hier leidde tot zijn bekende boek VerpleegThuis – was het tijd voor iets nieuws, vertelt hij aan de telefoon. En bovendien kun je je afvragen of je nog van een thuis kunt spreken als je ruim drie jaar lang vrijwel alleen maar op reis bent geweest. ‘Voor onze documentaire Human Forever hebben we elf landen over vier verschillende continenten bezocht,’ vertelt Toebes. ‘In al die landen zijn we op zoek gegaan naar hoe er daar wordt gekeken naar dementie, om uiteindelijk antwoord te kunnen geven op de vraag hoe wijzelf op een andere manier met mensen met dementie kunnen omgaan.’

Toebes maakte Human Forever samen met filmmaker Jonathan de Jong en editor Bastiaan Brand. ‘De film is helemaal onafhankelijk gemaakt, met nul marketingbudget,’ zegt Toebes. ‘Dat een documentaire over dementie zo’n succes zou worden, had niemand in de filmwereld verwacht. Toch draaien we nu in meer dan achttien landen en ontvangen we binnenkort een Gouden Kalf. Een ongelooflijk mooie bekroning.’

In de landen die Toebes in Human Forever aandoet, is de zorg voor mensen met dementie op heel verschillende manieren geregeld. Terwijl het voorkomen van dementie in Zuid-Korea de allerhoogste staatsprioriteit heeft, worden mensen met dementie in Moldavië noodgedwongen in een psychiatrisch ziekenhuis ondergebracht – met zijn zessen op een kamer. 

‘En toch voelde het daar in Moldavië als een huishouden, waar mensen naar elkaar omkeken,’ zegt Toebes. ‘In veel landen kregen we de vraag: waarom komen jullie als Nederlanders naar ons toe? Jullie hebben toch de beste zorg van de wereld? Als je kijkt naar de kwaliteitslijsten, dan klopt dat. Er gaat in Nederland achttienmiljard euro per jaar naar verpleeghuiszorg. Maar hoe kan het dan dat niemand in een verpleeghuis wil wonen? Een van de allerbelangrijkste lessen die ik heb geleerd is dat wij als samenleving anders naar mensen met dementie moeten gaan kijken. Mensen normaliseren, in plaats van te medicaliseren. De hoeveelheid geld speelt geen rol, wat we ermee doen wel.’

Op het Nederlands Film Festival krijgt de documentaire het Gouden Kalf van het Publiek. Een prijs voor de best bezochte documentaire van het afgelopen jaar. ‘En we zijn bezig met een deel twee,’ zegt Toebes. ‘Wordt vervolgd dus.’