Bijzonder vermakelijke documentaire over de innemende kunstenaar Klaas Gubbels

Vorig jaar vierde kunstenaar Klaas Gubbels zijn negentigste verjaardag. Voor Museum Arnhem was dat een mooie aanleiding voor een oeuvretentoonstelling, voor filmmaker Jan Louter om nog één keer een documentaire over Gubbels te maken in aanloop naar de opening. Louter portretteerde Gubbels inmiddels vier keer, Het universum van Klaas Gubbels (AvroTros) incluis. Maar hé, als iemand bewijst dat je sommige dingen nou eenmaal niet vaak genoeg kunt vastleggen, dan is het Gubbels wel.

Zelfs als je Gubbels’ naam niet direct herkent, heb je ongetwijfeld weleens een koffiepot van ’m gezien. Je weet wel, zo’n langgerekte, geabstraheerde kan met een S-vormige tuit eraan vast. Naast de koffiekan – of ketel, zoals Gubbels ‘m zelf noemt – spelen ook tafels, stoelen en kopjes een belangrijke rol in zijn werk. Altijd gereduceerd tot hun meest elementaire vorm, in scherpe houtskoollijnen op doek, als kleurrijk silhouet in linodruk of als sculptuur van hout of metaal.

‘Je zou het misschien niet zeggen,’ zegt de kunstenaar in Het universum van Klaas Gubbels, ‘maar ik ben een enorme mierenneuker.’ De negentigjarige staat in zijn atelier in Arnhem, voor een nieuw doek waarop hij met houtskool een tafel met stoel, ketel en wijnglas heeft getekend. Bedachtzaam bekijkt hij de lijnen op zijn doek. Dat er schijnbaar iets niet klopt lijkt hem te amuseren, zijn gelaatstrekken nog altijd jeugdig ondanks zijn hoge leeftijd.

‘Rembrandt zat ook heel lang te ouwezeiken (sic) op een schilderij,’ zegt Gubbels dan. Zijn stembanden zijn hoorbaar beschadigd. Op archiefbeelden zien we hem sigaren roken, maar tegenwoordig lijkt hij gestopt. ‘Ik heb dat ook. Alleen bij Rembrandt kan je het zien en bij mij ziet het eruit alsof het in vijf minuten gemaakt is.’

Niets is minder waar, zo blijkt uit Louters portret. Gubbels kan wekenlang schaven aan een ogenschijnlijk simpel stilleven. De schimmen van half weggevlakte lijntjes laat hij staan op het uiteindelijke werk. Het proces van het maken moet zichtbaar blijven, vindt hij. Dit is tenslotte geen afbeelding van een ketel, maar een schilderij.

Gubbels laat zich al sinds zijn zeventiende inspireren door Giorgio Morandi, een Italiaanse kunstschilder en tekenaar die simpel serviesgoed ook tot muze had verheven. ‘Als je dit ziet, dan denk je, wat een saaie troep,’ zegt Gubbels in de documentaire over Morandi’s werk. ‘Maar langzamerhand is die saaiheid mij gaan raken. Onder ons gezegd: ik heb het een beetje gejat.’

Het universum van Klaas Gubbels is een bijzonder vermakelijke documentaire over een bijzondere en innemende man. Gubbels kan het duidelijk hebben nogmaals in de schijnwerpers te worden gezet; net zoals zijn kunst verveelt hij nooit. ‘Het is ontroerend, en ik weet niet precies waarom,’ zegt schrijver Cherry Duyns over Gubbels werk. En zo simpel is het.