In december 1990 stemde Nederland massaal af op de eenmalige inzamelingsactie Help de Russen de winter door. Astrid Joosten en Peter-Jan Rens presenteerden het spektakel en de kijkers, die de lege supermarkten op televisie hadden gezien, gaven gul. In totaal werd er 24 miljoen gulden opgehaald, alleen bleek er van een voedseltekort in de Sovjet-Unie helemaal geen sprake. Het is een typisch voorbeeld van goedbedoelde hulp die de plank totaal misslaat, aldus radio- en podcastmaker Marije Schuurman Hess. Zij maakte de zesdelige podcastserie HELP (KRO-NCRV en Radio 1), over de valkuilen van hulpverlening.
‘Vanuit mijn eigen ervaring weet ik veel over de dynamiek van hulp,’ vertelt ze. ‘Het fenomeen fascineert mij, want het vindt overal in de samenleving plaats. Hulp wordt altijd gegeven vanuit goede bedoelingen, maar er zijn veel gevoeligheden en valkuilen. Er bestaat bij de hulpgever vaak een soort vooringenomenheid: ik ga jullie helpen, maar wel op deze manier.’
Schuurman Hess is bekend met de wereld van jeugdhulpverlening en speciaal onderwijs en maakte daar ook audiodocumentaires over. Daarnaast kwam ze voor eerdere reportages in contact met veteranen die op missie waren geweest in voormalig Joegoslavië. Ze nam de situatie in Bosnië als kapstok en sprak met mensen die originele manieren vonden om hun gemeenschap te versterken. In de podcast maken we kennis met een serie boeiende personages, die allemaal op hun eigen manier met hulp te maken kregen: als hulpverlener, hulpontvanger, of iets ertussenin. Zo is er de doortastende Margriet, die in de jaren negentig naar Bosnië kwam om te helpen en er nog steeds woont. En Merima, een muzikante die hulp kreeg om door oorlogsgebied naar haar ouders te komen, maar wier helper ineens zelf een gevaar werd.
Het zijn meeslepende verhalen die door elkaar gevlochten worden, met prachtig sound design van Wederik de Backer. Elke aflevering heeft losjes zijn eigen thema en langzaam komt de centrale les naar voren: hulp geven is mooi, maar verdiep je eerst in degene die je van plan bent te helpen. Je moet weten dat de Russen destijds naast supermarkten ook andere manieren hadden om aan voedsel te komen. Schuurman Hess: ‘Het is moeilijk om je blinde vlekken toe te geven, omdat je alles met goede intenties doet. Maar om om goed te kunnen helpen heb je een visie nodig, en veel oefening.’