Spannende wereldreis van twee radioduo's in 1981 te horen bij Parel radio jubileum

‘Dertig gulden per dag, leg dat maar eens uit aan de mensen in India en Bangladesh. Moeten zij een jaar van rondkomen. Opgeblazen egotripperij,’ aldus radio-omroeper Cor Galis, en dat was op 3 juni 1981 de enige wanklank in de tuin van de VPRO. Twee radioduo’s begonnen daar aan een reis om de wereld in zestig dagen, waarbij ze dezelfde route dienden te volgden als Phileas Fogg, de hoofdpersoon uit De reis om de wereld in tachtig dagen van Jules Verne. Deze wereldreis was een wedstrijd van team Jong en Blond, met daarin Ton van der Graaf en Jan Willem Dolk, tegen team Donker en Interessant, bestaande uit Roel van Broekhoven en Ronald van den Boogaard. Twee maanden lang waren hun avonturen op Radio 1 te volgen in Villa VPRO en Wereldvreemd: Reis om de wereld in zestig dagen, dat ook wel ‘De wereldreis’ werd genoemd, was een succes. Niet alleen omdat men zonder geld moest reizen, maar zeker ook omdat beide teams elkaar mochten dwarszitten. Bijna alles was geoorloofd en als er in een noodsituatie toch geld werd uitgegeven, dan werd dit beboet met een strafdag.

Op de dag van vertrek werden de deelnemers buiten nog even geknipt en gefouilleerd op de aanwezigheid van cash, waarna advocaat mr. Leo Spigt het wedstrijdreglement hardop doornam met de avonturiers. Om precies 13.00 uur begon het avontuur. Een startschot klonk er niet, want van pistolen moest de pacifistische omroep niets hebben, liet Djoeke Veeninga, verslaggever van dienst de luisteraars horen. Daarop prikte ze vier ballonnen door, voor iedere reiziger één. Ruim veertig jaar later klinkt dat wat vreemd, maar dat was het destijds zeker niet. Want dezelfde VPRO-radio liet in de jaren tachtig op een vrijdag in Het gebouw ook een keer achtenhalf (!) uur lang een sirene horen als protest tegen de plaatsing van kruisrakketten. Andere tijden.

Die reis zelf, een idee van programmaker Roel van Broekhoven, was wel bijzonder, want de meeste Nederlanders kwamen destijds niet verder dan de Costa del Sol en bovendien was de vaste telefoonlijn het belangrijkste communicatiemiddel. Mobieltjes, internet, WhatsApp en Facebook bestonden allemaal nog niet. Weg was ook echt weg.

Ambassades op de route –die onder meer door Turkije, Koeweit, Irak, India, Singapore, Japan en Amerika liep – waren wel op de hoogte van het omroepplan en boden soms zelfs onderdak. Meestal alleen aan het duo dat als eerste arriveerde. Radiomaker Djoeke Veeninga was na het uitzwaaien niet van haar collega’s af. Ze presenteerde de uitzendingen en moest ook elke week spannende radio maken zien te maken van de cassettebandjes die onregelmatig en met de nodige vertraging via de KLM in de Hilversum belandden. Eigenlijk had ze zelf op reis moeten zijn, vertelt ze ruim veertig jaar later. ‘Omdat ik herstellende was van hepatitis B ben ik thuisgebleven. Ik denk dat Jan Willem Dolk daarom meeging. Hij was helemaal geen radiomaker, maar een vriend van collega Ton van der Graaf.’ Ze verontschuldigt zich omdat ze geen sappige anekdotes over dit specifieke project paraat heeft, al is daar ook wel een reden voor. ‘In die tijd deden we veel vaker bijzondere dingen op de radio. We hebben ook een keer een landdag voor roodharigen georganiseerd. Dit was een van de vele wilde, grappige plannen die we uitvoerden. Kon en mocht allemaal.

Het was puur entertainment. Je kunt het vergelijken met Wie is de mol? nu. Gek doen in het buitenland zonder echt naar het buitenland te kijken.’ Van mogelijke ontberingen die haar collega’s hebben moeten doorstaan is ze ook niet onder de indruk. ‘Ik heb in Tanzania gezeten voor het programma Standplaats. Op mijn tweede dag ging de telefoon stuk en die werd pas vier maanden later gerepareerd. Ondertussen ging alles gewoon door, hoor.’

Roel van Broekhoven – die heel veel later als regisseur furore zou maken op televisie, onder meer met Onze man bij de taliban en Onze man in Teheran – was in 1981 dertig jaar, maar zeker niet wereldvreemd. Zo was hij al eens in zijn deux-chevaux naar Pakistan gereden en ook had hij in zijn eendje de Sahara doorkruist.

Naast het reizen was dwarsbomen ook wel aan Van Broekhuizen besteed, horen we op een vroege maandagochtend half december in een café in hartje Amsterdam. ‘We hadden geen idee waar we aan begonnen. Avontuur! Op de dag van vertrek ben ik met Ronald naar Kees Buurman, de baas van Met het oog op morgen, gegaan en heb ik aangeboden om wekelijks verslag te doen in hun programma. Dat had ik de dag ervoor al bedacht, maar ik had geen idee hoe dat praktisch zou moeten. Hij schreef meteen een cheque uit van, naar ik meen, 1500 gulden. Daarvan konden we treintickets naar Istanboel kopen.’

Team Jong en Blond boorde andere radiocontacten aan en mocht bij Frits Spits in De avondspits komen vertellen over de trip en daar ook een oproep doen. Die was gericht aan transportbedrijven of particulieren die op korte termijn naar Turkije zouden rijden en twee plekken voor passagiers over hadden. Het liefst in een mooie snelle Mercedes en dát hadden ze beter niet kunnen doen. Van Broekhoven: ‘Wij hebben een vage kennis gevraagd om onder een valse naam te bellen. Hij deed zich voor als een zakenman die een paar dagen later naar Turkije zou vertrekken en het duo een luxe lift kon geven. Vertrek vanaf busstation Almelo. Die kwam natuurlijk niet opdagen, zodat wij meteen al een enorme voorspong hadden.’

Jong en Blond was ook niet bang om vuile handen te maken. Het team schrok er bijvoorbeeld niet voor terug om in Koeweit in te breken in de hotelkamer van de concurrent om door de bagage te snuffelen. In dezelfde oliestaat werkten ze ook in de bouw als betonstorter, al hielden ze dat zware werk in de brandende zon slechts twee dagen vol. Beide teams zouden onderweg vooral hun Hilversumse werkervaring en vaardigheden gebruiken om verder te komen. Bluffen en verhalen vertellen. ‘The Dutch guys’ mochten in lokale radioprogramma’s en kranten hun sterkste verhaal doen en via ambassades, die tijdens hun reis ook dienstdeden als controleposten, werden contacten gelegd met reders en luchtvaartmaatschappijen. Een ijdele vertegenwoordiger van een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij werd uitgebreid geïnterviewd in de hoop op media-aandacht in Europa. Die beloofde aandacht kwam nooit, maar het leverde wel gratis tickets op. In Amerika gaf Jong en Blond een lezing voor een rotaryachtig gezelschap en een deel van de reis werd in het land van de onbegrensde mogelijkheden zelfs per luchtballon afgelegd.

Van Broekhoven schreef een aflevering van de rubriek ‘Hollands dagboek’ in NRC Handelsblad. ‘Dat ging via Adriaan van Dis, die was daar toen de baas.’ In Singapore probeerde Van Broekhoven een Nederlandse stewardess aan de haak te slaan. Want, was het idee, als partner van de KLM-medewerker hoefde hij maar tien procent van de reguliere vliegticketprijs te betalen. Dat bleek toch iets anders te liggen, want die korting kreeg je niet onmiddellijk. Hoe langer getrouwd, hoe hoger de reductie. De stewardessen die hij aansprak zagen het niet zo zitten, maar repten van een collega, ‘Anja’, die er misschien wel oren naar had, maar tot een flits- en schijnhuwelijk kwam het niet. Meer succes had hij in Hollywood. Daar mocht het team proberen de cabrio van een landgenoot te verkopen en alles boven de vraagprijs mocht het duo in eigen zak steken.

Een koper werd niet gevonden, maar misschien zocht Donker en Interessant ook niet zo hard. ‘We hebben daardoor wel dagenlang in de omgeving van Los Angeles kunnen rondrijden in die mooie auto.’ Dollars verdienden ze er op z’n Hollywoods. ‘Actrice Monique van de Ven en cameraman Jan de Bont woonden daar destijds ook. Die hebben we opgezocht en zij hebben voor een paar honderd dollar de filmrechten van onze reis gekocht. Geen idee of wij die zelf bezaten of de VPRO, maar het werkte.’ In de Verenigde Staten was men ook te gast in het bekende televisieprogramma Good Morning America, al mocht hun eigen cassetterecorder niet mee de studio in. Bijzondere momenten waren er genoeg tijdens de lange reis, al gebeurde er ook heel vaak zo goed als niets. Lange treinreizen, veel wachten en in het geval van Van Broekhoven ook veel hoofdpijn. ‘Clusterhoofdpijn, daar heb ik sinds mijn achttiende last van. Dan kwam Ronald steeds natte washandjes op m’n voorhoofd leggen terwijl ik op bed lag. Dat hebben we allemaal gebruikt in de uitzending. Luisteraars stuurden ook steentjes met genezende krachten naar de VPRO.’

Op 29 juli 1981 kwam er, althans in Hilversum en voor alle luisteraars, een einde aan de wereldreis. Honderden of duizenden, de schattingen lopen nogal uiteen, toeschouwers waren in de VPRO-tuin live getuige van de laatste meters van beide duo’s. Dat was opmerkelijk want die dag keek een groot deel van de Nederlandse bevolking op televisie naar een huwelijk in Londen tussen ‘een twintigjarige kleuterleidster en een twaalf jaar oudere polospeler’, aldus Het Vrije Volk.

De straat was afgezet, er werd geklapt en gejuicht en er was een heuse fanfare. Het scheelde een haartje of het zou een fotofinish zijn geworden, maar dat was te mooi om waar te zijn. Die binnenkomst tijdens de laatste uitzending was namelijk grotendeels in scène gezet, want beide teams waren al enkele dagen terug in Nederland. ‘Wereldreizigers al lang thuis,’ kopte dagblad Trouw licht gepikeerd. Volgens de krant was de omroep er altijd wel voor in om de luisteraar te kijk te zetten en misschien was deze reis wel even fictief als die van Phileas Fogg. Dat was niet het geval en advocaat Spigt bepaalde als een Var avant la lettre op onnavolgbare wijze welk duo gewonnen had. Van Broekhoven keek met zo veel goede herinneringen terug op de reis dat hij tien jaar later voorstelde om het nog een keer te doen. ‘Wilden de anderen niet. Ze vonden zichzelf te oud.’ Op de feestelijke slotdag ging alleen Cor Galis niet mee in de euforie. ‘En, jongens en meisjes, wat heeft dit nu meer opgeleverd dan dat we weten dat de aarde rond is?’ luidde zijn relativerende commentaar.