Mira Feticu

Edward Said nam ik jarenlang mee in mijn bagage wanneer ik met vakantie ging, zeker in de eerste jaren dat in Nederland woonde. Mijn dochter vond het raar dat ik altijd hetzelfde boek meenam. In die eerste jaren hier kon ik geen plek vinden voor mezelf, geen home. Ontheemd, een boek over afscheid nemen, was toen mijn home, hoe vreemd het ook klinkt. Overal in het boek staan nog aantekeningen en vertalingen; toen ik het kocht, was ik namelijk net begonnen met het leren van de Nederlandse taal.

Ik wil iedereen vertellen over mijn liefde voor Edward Said, een van de belangrijkste intellectuelen van de Arabische wereld, die in 2003 overleed aan leukemie. Tijdens zijn ziekte en behandeling schreef Said, geboren in Jeruzalem als zoon van een Palestijnse christen, zijn herinneringen op. Het zijn herinneringen aan een strenge opvoeding en een ingewikkelde jeugd, waarin hij pendelde tussen zijn moeder en vader en tussen Oost en West. 

'Soms ervaar ik mezelf als een samenspel van stromen,' zegt hij over zichzelf. Als buitenlander kun je niet anders dan je je identificeren met zijn strijd. Hij typeert zichzelf als niet-Arabier in een Arabische omgeving en niet-Amerikaanse Amerikaan. Verbanning en ontheemding nemen in zijn denken een centrale plaats in en voor zijn niet Westerse cultuur werd hij een spreekbuis. Zijn herinneringen gaan vaak over 'vertrek, aankomst, afscheid, ballingschap, melancholie, heimwee, binding en het reizen zelf', oh, hoe herkenbaar!

Axel Munthe was mijn houvast in mijn kindertijd, toen ik woonde in een dorp aan de voet van de Karpaten, waar nooit echt genoeg eten was. De mensen moesten er in hun eigen bestaan voorzien en iedereen had wel een varken en wat kippen in zijn tuin. Een jaar lang voerde je je eigen varken en krabde je hem op zijn buik, om in december een mes in zijn rug te steken. Dan aten we hem op, met huid en oren en darmen en al.

Elke december brak mijn hart opnieuw en niemand begreep mijn leed, totdat ik een Zweedse arts ontmoette, die tegelijk armendokter in Napels en lijfarts van het Zweedse koningshuis was. Ik ontmoette hem in een boek, zijn eigen boek, zijn memoires. Van die memoires van Axel Munthe zijn er wereldwijd 32 miljoen exemplaren verkocht. Munthe schreef het boek, Het verhaal van San Michele, in 1927 op het eiland Capri, in de verwachting dat een oogziekte hem blind zou maken, en hij vertelt erin over zijn loopbaan als arts in het pre-antibioticatijdperk.

Elk deel van Het verhaal van San Michele is een avontuur op zich en het staat vol verhalen van patiënten en verhalen over dieren. Zijn liefde voor dieren loopt als een rode draad door het boek. En die draad heeft mij als kind vaak getroost en de moed gegeven om me tegen de barbarij van het neersteken van het varken te keren. Ik wens iedereen in zijn kindertijd het boek van Axel Munthe toe!