Night Is Not Eternal: genuanceerde documentaire over vrijheidsstrijders in Cuba en China

Hoe kom je in verzet als je leeft in een dictatuur? Deze vraag – tegenwoordig ook in het Westen helaas actueler dan je zou willen – vormde het startpunt voor de carrière van documentairemaker Nanfu Wang. Zij werd in 1985 geboren in China en haar eerste film Hooligan Sparrow (2016) ging over Chinese mensenrechtenactivisten die het opnemen tegen het regime. Tijdens het filmen kreeg Wang zelf te maken met intimidatie door de Chinese overheid en ze vertrok noodgedwongen naar de Verenigde Staten, waar Hooligan Sparrow warm onthaald werd op het Sundance-filmfestival. Later onderzocht Wang de Chinese eenkindpolitiek in One Child Nation (2019).

Bij een vertoning van Hooligan Sparrow ontmoette Wang Rosa María Payá, die haar vertelde dat zij als Cubaanse veel herkende in de ervaring van de Chinese activisten. Rosa María Payá is de dochter van Oswaldo Payá, die op het communistische eiland onvermoeibaar streed voor democratie. In 2012 werd hij vermoord door het regime – al verklaarde de Cubaanse tv met een knullig filmpje dat zijn dood door een tragisch auto-ongeluk kwam. Zijn dochter zet Payá’s strijd voort en komt wereldwijd in actie om aandacht te vragen voor het leed van het Cubaanse volk.

Wang besloot de herkenning die zij en Payá bij elkaar vonden als uitgangspunt te nemen voor een documentaire. Maar liefst zeven jaar volgde ze Payá, met als resultaat het genuanceerde Night Is Not Eternal.

De titel refereert aan een uitspraak van Oswaldo Payá, waar zijn dochter hoop uit put als haar gevecht soms zinloos lijkt. Dat pa nog steeds een voorbeeld is voor andere Cubaanse vrijheidsstrijders, blijkt wel uit de flinke tatoeage van Oswaldo Payá’s portret die de activistische graffitikunstenaar El Sexto op zijn rug blijkt te hebben.

De documentaire beleeft een twist als Nanfu Wang ontdekt dat Rosa María Payá toch een heel andere opvatting dan zijzelf heeft over hoe je je idealen moet verwezenlijken. Payá staat namelijk doodleuk op een podium met Donald Trump en bedankt hem uitvoerig. Later zegt ze hierover tegen Wang: ‘Wij kiezen geen partij, we vragen iedereen die Cuba kan helpen om steun. Zolang het natuurlijk niet om totalitaire of moorddadige regimes gaat.’ Het maakt nieuwsgierig naar hoe Payá hier anno 2025 naar kijkt.