Ghanese kunstenaar Ibrahim Mahama maakt littekens koloniaal verleden zichtbaar

In Dear Home of Scars van documentairemaker Marina Meijer staat de Ghanese kunstenaar Ibrahim Mahama (Tamale, 1987) centraal. Mahama wordt gezien als een van de belangrijkste Afrikaanse kunstenaars van dit moment. De afgelopen jaren had hij solotentoonstellingen over de hele wereld, onder meer in Antwerpen, waar hij een voormalig gebouw van de Koloniale Hogeschool inpakte in aan elkaar genaaide jute zakken: een verwijzing naar de koffie en cacao die in koloniale tijd in dergelijke zakken vanuit Ghana werden verscheept, en naar het voortbestaan van ongelijke wereldhandel in onze tijd.

In Nederland exposeerde hij in 2022-2023 in de Amsterdamse Oude Kerk. De tentoonstelling Garden of Scars legde een verband tussen de geschiedenis van de kerk en de koloniale geschiedenis van Ghana, tussen de kooplieden, zeelui en notabelen die onder de kerkvloer begraven liggen en sporen van de forten die Nederland tussen 1612 en 1872 aan de Ghanese kust bezat, als onderdeel van ‘de Nederlandse Goudkust’.

Mahama reist de hele wereld rond, maar keert telkens terug naar zijn geboortegrond in Noord-Ghana. In 2019 opende hij in Tamale een kunstcentrum waar workshops worden gegeven aan scholieren. Een jaar later stichtte hij er een studiocomplex, Red Clay Studio, waar kunstenaars tentoonstellingen kunnen organiseren, onderzoek kunnen doen en als artist-in-residence kunnen verblijven.

In de film volgen we Mahama bij de uitvoering van een nieuw project op het terrein van de studio. Hij legt er een stuk spoorlijn aan, op het spoor plaatst hij oude treinstellen, uit de koloniale tijd. In de tijd dat Ghana een Britse kolonie was (1821-1957) werden grondstoffen per trein naar de kust vervoerd, en vandaar naar het ‘moederland’. De rails, die hier van niets naar niets lopen, geen bestemming hebben, vormen een herinnering aan die duistere geschiedenis.

Het zijn ‘littekens in het landschap’, zegt Mahama. ‘Littekens’, daar is het woord weer: de geschiedenis, de koloniale geschiedenis heeft voor littekens gezorgd, littekens van wonden die nog steeds pijn doen, littekens die Mahama zichtbaar maakt.

De dorpsbewoners zijn gefascineerd door het project. Nieuwsgierig kijken ze toe hoe de rails worden geplaatst. Als het oude, haveloze treinstel op een oplegger wordt aangevoerd, loopt het hele dorp uit. Sommigen helpen ook mee, worden deelnemer, en dat is precies de bedoeling.

‘Veel mensen willen hier niet zijn, willen weg, we moeten mogelijkheden voor ze creëren opdat ze beseffen dat ze hier kunnen blijven en deze plek kunnen transformeren in een plek waar toekomst is voor een volgende generatie.’