Huiveringwekkende reconstructie van een van de meest tragische sekteverhalen uit de geschiedenis

Met een verhaal over een sekte zit je als documentairemaker meestal goed. Weinig zo boeiend (en afschrikwekkend) als het verhaal van mensen die zich volledig verliezen in een collectieve massahysterie, die vaak is aangewakkerd door een profeet die gaandeweg steeds meer gaat geloven in zijn genialiteit.

Maar zo absurd en tragisch als in het driedelige Cult Massacre: One Day in Jonestown zagen we het zelden. Voor wie niet bekend is met dit bloedbad in Guyana in 1978 lijkt het verhaal haast een verzinsel van sadistische tv-schrijvers. De slachtpartij uit de titel refereert in dit geval aan de ruim 900 (!) sekteleden en betrokkenen die uiteindelijk het leven lieten bij een escalerend conflict in de Zuid-Amerikaanse jungle.

Een paar jaar eerder staat Jim Jones, de aanstichter van dit alles, nog te boek als invloedrijk persoon met talloze connecties in de lokale politiek in San Francisco. In de jaren vijftig sticht hij de Peoples Temple, een christelijke kerk die zich in eerste instantie hardmaakt voor sociale rechtvaardigheid. Jones staat te boek als een ‘vurig’ spreker, is gezegend met een ‘ongelooflijke stem’, en verspreidt ook nog eens een ‘fantastische boodschap’.

Maar zijn populariteit lijkt Jones steeds meer naar het hoofd te stijgen. Omdat hij zoveel volgelingen kan mobiliseren, heeft de kerk steeds meer weg van een sekte, en uiteindelijk krijgt Jones meer dan duizend aanhangers zo gek om met hem mee te emigreren naar Guyana, waar hij de landbouwcommune Jonestown vestigt, een utopia waar iedereen kan samenleven als één grote familie.

Vanuit Jonestown klinken echter al snel geluiden over uitbuiting, opsluiting en een dictatoriaal regime van Jones. Uiteindelijk reizen een Amerikaans Congreslid en meerdere journalisten en familieleden af naar Guyana om poolshoogte te nemen, waar de situatie na een paar dagen volledig escaleert.

De driedelige serie biedt een uiterst inzichtelijke reconstructie van de aanloop naar die escalatie, met nooit eerder uitgezonden beeldmateriaal én nieuwe interviews met diverse overlevenden van het uiteindelijke bloedbad, zoals de journalisten, afvalligen van de sekte én Jones’ zoon. Hun verhalen maken invoelbaar hoe tragisch en gespannen de laatste dagen van de Jones-sekte waren, en hoe de sekteleider uiteindelijk uitgroeide tot een massamoordenaar.

Cult Massacre is door die verhalen haast het ultieme sekteverhaal, dat haarfijn aantoont hoe gevaarlijk het is om te geloven in (valse) profeten. Want zodra die in hun zelf gecultiveerde grootsheid gaan geloven, is er vaak geen weg meer terug. Maar zelden liep dat zó slecht af als in deze utopische commune.