In the Rearview: Ingetogen persoonlijke verhalen in de Oekraïense evacuatietaxi

Beauty heet ze, de koe van de familie die achter in het personenbusje van documentairemaker Maciek Hamela zit. Zodra de naam van het dier valt lichten hun gezichten op en vervagen de diepe lijnen van vermoeidheid en bezorgdheid even. Aangespoord door Hamela sommen ze op wat Beauty allemaal eet. Het is een lange lijst. ‘Ze eet zelfs reuzel,’ roept een van de kinderen vanaf de achterbank. Een feitje dat oma trots bevestigt: ‘Ze eet reuzel, dus ze moet wel een echte Oekraïense koe zijn.’ Vrijwel direct daarna verdwijnt haar glimlach en vullen haar ogen met tranen. Haar man maant haar mopperend om op te houden over die koe, anders gaat ze wéér huilen.

Voor In the Rearview filmde documentairemaker Hamela tientallen Oekraïners die hij aan het begin van de Russische invasie van Oekraïne in 2022, als vrijwillig evacuatiechauffeur, naar veiligere plekken reed. Hij bundelde hun korte, persoonlijke verhalen tot een film die ingetogen maar uiterst doeltreffend laat zien wat de menselijke prijs van oorlog is.

Zelfs de vrouw die even voor een kleine komische noot zorgt wanneer ze Hamela maant zo snel mogelijk te stoppen omdat haar kat in z’n kooitje begint rond te draaien – wat betekent dat het dier moet poepen –, houdt zodra de rit hervat is een hartverscheurend relaas over het lot van haar ouders. Toch zijn het vooral de kinderen die je niet meer vergeet. Het jongetje dat lange tijd zwijgt als hij zich realiseert dat zijn oma is achtergebleven op een plek waar iedere moment een bom kan vallen (‘Ik hou van oma,’ zegt hij uiteindelijk, terwijl hij met grote ogen naar de donkere weg tuurt) en het meisje dat alleen maar lief glimlacht als Hamela haar iets vraagt. ‘Ze praat niet meer sinds de inslag,’ vertelt haar vader. Hij knuffelt en kust zijn dochter vrijwel de hele weg, terwijl Hamela hen naar een plek rijdt waar geen bommen vallen.