Het echtpaar De Mol van Otterloo bezat de belangrijkste privécollectie van zeventiende-eeuwse kunst uit de Lage Landen. Tot ze al hun schilderijen allemaal wegschonken. 

Ze lijken in een impasse te zitten. Het echtpaar De Mol van Otterloo wil niet hoger dan drie miljoen dollar, maar handelaar Johnny van Haeften wil vijf miljoen hebben voor een schilderij van Caspar Netscher, zo zien we in de documentaire Made in Holland – de grote gift. Het schilderij zal goed passen in de privécollectie van het echtpaar, dat al vele andere zeventiende-eeuwse Nederlandse en Vlaamse schilderijen heeft verzameld. Maar dan moeten ze wel uit de onderhandeling komen, die overigens erg gemoedelijk verloopt. Het echtpaar is op bezoek in het Britse landhuis van Van Haeften, die na het eerste bod hartelijk zegt: ‘Hoe dan ook, we gaan lekker eten en maken er een leuke avond van.’

Regisseur Oeke Hoogendijk vond het bijzonder bij dit moment aanwezig te zijn waarop de miljoenen haar om de oren vlogen, vertelt ze. ‘Het echtpaar De Mol van Otterloo was bereid om een wereld die normaal gesproken achter gesloten deuren plaatsvindt te laten zien. De relatie tussen privécollectioneurs en handelaren vind ik heel interessant; ze zijn een soort vrienden die tegelijkertijd keihard moeten onderhandelen.’  

Hoogendijk heeft meerdere documentaires gemaakt over de kunstwereld. Bij het maken van Het nieuwe Rijksmuseum filmde ze tien jaar lang de door tegenslagen getroffen verbouwing van het Rijksmuseum. In Mijn Rembrandt zien we verschillende mensen met een grote passie voor Rembrandt. Voor die laatste film ontmoette Hoogendijk onder andere de in Amerika wonende Eijk en Rose-Marie de Mol van Otterloo en dacht toen: ‘Hier zit een groter verhaal in.’

De regisseur volgde ze tijdens een belangrijk periode in hun leven: ze wilden graag hun grote collectie schenken aan een museum. Het echtpaar komt uit Nederland én de schilderijen komen uit Nederland, dus je zou verwachten dat de verzameling in Nederland zou belanden. Maar het echtpaar kiest voor een Amerikaans museum. Hoogendijk: ‘Eijk startte zo’n dertig jaar geleden een Amerikaanse beleggingsfirma waar hij rijk mee is geworden. Nu vindt hij dat ze iets terug moeten doen voor het land dat het hen mogelijk heeft gemaakt een fortuin te vergaren.’

Samen met een ander echtpaar dat kunst verzamelt, de Weatherbies, doneren ze hun verzamelingen aan het Museum of Fine Arts in Boston. In de documentaire zien we hoe de schilderijen bij De Mol van Otterloo weggehaald worden, waarna de lege muren hen aanstaren. Waarom hebben ze niet gewacht tot na hun dood om afstand te doen van de collectie? Hoogendijk: ‘Rose-Marie zegt in de documentaire dat het leuker is om met de warme hand te schenken – ze vinden het geweldig om mee te maken hoe het in het museum belandt. En voor verzamelaars is het heel belangrijk dat hun verzameling bij elkaar blijft. Dit is hun levenswerk.’

Het uur van de wolf: Made in Holland – de grote gift

dinsdag 3 september

NPO 2 22.35-23.35

de nieuwste documentairetips in je mailbox?