Kader Abdolah vertelt over zijn jeugd in Iran en vrijheid vinden in een nieuwe taal

In 1988 zat hij in een asielzoekerscentrum in Apeldoorn, nu is Kader Abdolah (1954) een beroemde schrijver en hoofdpersoon van Ouder worden is prachtig van de Italiaanse regisseur Fabrizio Polpettini. NTR zendt deze documentaire uit 2023 uit als aflevering van Het uur van de wolf ter gelegenheid van Abdolahs zeventigste verjaardag. Abdolah schreef al in zijn geboorteland Iran, voor een linkse ondergrondse beweging, die eerst verzetsactiviteiten ontplooide tegen de sjah en later tegen de ayatollahs. In deze periode publiceerde hij twee clandestiene verhalenbundels met de titel Wat willen de Koerden zeggen? De schrijver, die geboren werd in 1954 als Hossein Sadjadi Qaemmaqami Farahani, deed dat onder het pseudoniem Kader Abdolah – een eerbetoon aan twee vrienden. De eerste was geëxecuteerd onder het regime van de sjah, dat tijdens de Iraanse Revolutie (1978-1979) ten val kwam, de tweede onder dat van Khomeini.

Abdolah leerde Nederlands met de kinderboeken van Annie M.G. Schmidt en schreef zijn Nederlandse debuut De adelaars in 1994 in het Nederlands. Op archiefbeeld zien we hem bij Hanneke Groenteman die hem vraagt waarom hij in het Nederlands schrijft. Abdolah antwoordt temperamentvol: ‘Als je grenzen overschrijdt, word je veranderd. Dan overschrijd je ook de grenzen van je eigen literatuur.’ Hoewel hij in het begin veel fouten maakte was het Nederlands bevrijdend voor hem, vertelt Abdolah in de docu. Hij voelde zich ‘als een astronaut in de ruimte’, zo vrij, omdat hij zijn eigen taal had achtergelaten.

In de documentaire zien we Abdolah die zijn kleinkinderen Perzisch leert. Hij is niet religieus, zegt hij in het Engels tegen de Italiaanse regisseur. ‘Ik heb geluk gehad dat mijn vader doofstom was,’ zegt Abdolah. Daardoor had Abdolah als kind veel vrijheid om te lezen wat hij wilde. ‘Ik las veel Russische en Amerikaanse boeken, detectives.’ Al lezende kwam hij in aanraking met een andere wereld. Later zou hij alsnog de Koran lezen – ‘niet als gelovige, maar als schrijver’ – en die naar het Nederlands vertalen. Het boek behoort volgens hem tot ‘de beste fictie ooit geschreven.’

In de docu en fragmenten van optredens zien we een levendige, grappige man met een opvallende lichtheid. Hij dronk wijn met Farah Diba (de weduwe van de sjah) in Parijs, vertelt hij, en lachte met haar alle ellende weg. Hij ziet schoonheid in het feit dat zijn demente moeder al haar herinneringen kwijt is, inclusief die aan haar andere zoon, die geëxecuteerd werd door het Iraanse regime. En dan vergelijkt hij zichzelf met haar. ‘Ik schrijf mijn verhalen om ze te vergeten.’ Ook bespiegelt Abdolah op de multiculturele samenleving. ‘Ze proberen een Nederlander van je te maken. Dat is mooi, maar dat gebeurt nooit. (…) Ik hou van dit land. Van de regen, de wolken, de grachten. Ik buig mijn hoofd voor nobele mensen die dit land hebben vormgegeven. Maar ik aanvaard het en ik verander het op mijn eigen manier. Salam.’