‘Als een UFO is er een gigantische theekop met spiegelend oppervlak geland in het Museumpark,’ schreef The New York Times over het Depot Boijmans van Beuningen, dat in november 2021 officieel geopend werd door Koning Willem-Alexander. Het gebouw weerspiegelt zijn oude buurman, het museumgebouw van Boijmans uit 1935 dat ernaast staat, en de skyline van Rotterdam. Op het dak groeien wilgen, aan de binnenkant kronkelen trappen omhoog als in een tekening van Piranesi.
Maar het Depot is méér dan een imposant gebouw: het is het eerste publiekelijk toegankelijke kunstdepot ter wereld. Al in 2004 had Boijmans-directeur Sjarel Ex bedacht dat hij het depot wilde openstellen voor publiek. Want in een gemiddeld museum, berekende hij, is maar zo’n zes procent van de collectie te zien. De rest staat in het depot, onzichtbaar voor het publiek.
Het radicale van Depot Boijmans is de breuk met die traditie: opeens zijn niet alleen die werken te zien die de museumdirectie of curator voor de bezoeker heeft geselecteerd, maar kunnen we gewoon alles zien wat Boijmans ooit gekocht heeft, ruim 150.000 werken. Dat doet volgens Ex meer recht aan de kunstgeschiedenis, die immers niet alleen uit de grootste namen bestaat, en grijpt terug op de gedachte van het oude gebouw uit 1935, waarin destijds ook de héle collectie te zien was. In het Depot kunnen bezoekers kunnen hun eigen route uitstippelen en grasduinen door de collectie.
Tegelijk is het een manier om van de nood een deugd te maken, nu het ‘Louvre aan de Maas’ voor minstens tien jaar dicht moest. Vaak stond Ex tot aan zijn knieën in het water. Bij zware regenval moest kunst van de muren gehaald worden. En het gebouw zat vol asbest. De renovatie, waar Ex zich jarenlang voor inzette, is inmiddels begonnen – en zal tot zeker 2029 duren.
In Depot Boijmans van Beuningen van documentairemaker Sonia Herman Dolz zien we hoe het Depot gebouwd wordt en hoe de collectie verhuist naar het nieuwe gebouw van architect Winy Maas, die inspiratie putte uit Bondfilms en Thunderbirds. De documentaire bevat veel creatieve effecten: zo zien we Ex uit een gat in de vloer kruipen, zoals het mannetje uit het geliefde Boijmans-kunstwerk Manhole van Maurizio Catellan. Hedendaagse beelden van een rolschaatsend meisje voor het nieuwe Depot worden versneden met een zwart-witfilm van Rotterdammers schaatsend op ijs rondom het oude Boijmans. En Dolz’ camera duikt met graagte in de kleurrijke projecties van videokunstenaar Pipilotti Rist op ‘de Pot’, zoals het Depot door Rotterdammers wel genoemd wordt.
Ex noemt het een ‘Ark van Noach’, waarin hij de collectie veilig wil stellen voor de eeuwigheid, met alle ‘species’ van kunst die de veelzijdige Boijmans-collectie rijk is.